Uit de hellingen bij Berg en dal komt veel kwelwater. Op sommige punten langs de route is dit te zien. De streek rondom Beek en Ubbergen was vanwege het heldere water van de beken bekend vanwege zijn vele wasserijen. Van deze industrie zijn nog enkele restanten in het landschap zichtbaar. De Duivelsberg dankt zijn naam aan de Motte (een ouderwets woord voor Burcht) die ooit op de Duivels berg stond. De Burcht bestond uit twee delen. Vanaf de kleinere heuvel heb je nog steeds een prachtig uitzicht over de Betuwe. Vanaf de wandelroute heb je een prachtig uitzicht richting Duitsland. Als sinds de Romeinen naar ons land kwamen, werden er in de omgeving van Nijmegen dakpannen gebakken. Een monument langs de wandelroute herinnert aan deze industrie. Het keteldal is bebouwd.
Hotel Restaurant de Mussenberg is gelegen nabij de Ooijpolder, op de grens met Duitsland, tussen de Keizer Karelstad Nijmegen en het even historische Duitse Kleef (Kleve), aan de voet van de stuwwal.
Het historische voorhuis omstreeks 1850 gebouwd, is nu een gemeentelijk monument. Zo omstreeks 1850 kwam het toerisme in deze streken op gang.
Route:
Loop vanaf de inrit van Hotel de Musschenberg in zuidoostelijke richting tot je bij huisnummer 160 op een splitsing met een pad van rechts boven komt.
Voormalig grenskantoor
Onderaan de Vossenberg ligt het voormalige grenskantoor van de Duits-Nederlandse grens van voor de annexatie van Duits grondgebied. Nu is het een driedubbele woning. Het douanekantoor uit 1929 is rijksmonument.
Route:
Neem de Rijksstraatweg en loop door tot nummer 301 en kijk tegenover het huis in de betonnen wand.
Kwel in de helling
Dat uit de stuwwal water naar buiten treedt, ook wel kwelwater genoemd, kun je hier goed zien. Het heldere water komt hier door de opening uit de helling tevoorschijn en wordt oppervlakkig door goten afgevoerd.
In Beek en ook hier in Berg en Dal waren er in de vorige eeuw verschillende wasserijen gevestigd. Zij gebruikten dit heldere bronwater om de was en de bleek te verzorgen voor de rijke Nijmeegse families. Het linnengoed werd op de bleek (grasveld of soms de heg) te drogen gelegd, zodat het linnen mooi wit werd in de zon. Linnen had de sterke neiging grauw te worden.
Route:
Loop verder over de Rijksstraatweg tot je bij nummer 180 of 311 uitkomt. (Hier gaat een pad de heuvel omhoog.)
Herenboerderij de Eland
Hier nabij Rijksstraatweg nummer 180 start de Beekseroute. Het gebouw naast dit startpunt is een rijksmonument. Het is een herenboerderij gebouw rond 1875.
Naast Boerderij de Eland is een wasbekken uit de tijd van de vele wasserijen uit de tijd van Beek.
Route:
Ga met je rug richting de heuvel staan en neem op de splitsing de rechter weg (Rijksstraatweg).
Loop door tot je aan de rechter kant van de weg een gat in de heg ziet.
Sla rechts af en loop door het gat in de heg. Achter het gat in de heg ligt een waterbekken.
Wasbekken
Van oudsher staat de streek rondom Beek en Ubbergen bekend om het heldere water dat via kleine stroompjes uit de stuwwal richting de uiterwaarden loopt.
Vanwege het heldere water ontstond al vroeg in de geschiedenis een huisindustrie van kleine wasserijen. Voor de introductie van de wasmachine vond het wassen plaats in dit soort wasbekkens. De wasvrouwen deed hun was in dit soort ondiepe wasteilen. Vervolgens werden de lakens te drogen gelegd op de bleek, graslanden, of over de meidoornheggen. De zon zorgde ervoor dat het grauwe linnen wit bleef. Op het hoogtepunt van de deze was-industrie, werd bleekmiddel uitgevonden. Ook toen lagen de lakens nog te bleken in de zon. Ze werden hagelwit. Na de opmars van de wasmachine, verdween deze traditie uit het dorpsbeeld.
Route:
Loop terug richting de Rijksstraat weg en loop verder.
Loop door tot je na huisnummer 377, de bebouwde kom van Berg en Dal uitloopt en bij een parkeerplaats aankomt.
Sla bij de parkeerplaats rechts af, het pad links naast de beek en volg het paadje een paar meter tot je bij een bruggetje over de beek uitkomt.
Bruggetje over de Beek
In de dalen van de Duivelsberg stromen kleine beekjes. Ze voeren het kwelwater uit de stuwwal af naar de Waal. Hier kruist het wandelpad zo'n beekje met een bruggetje. Let ook eens op het waterkunstwerk dat aan de overkant van de weg staat. Bureau van den Eerenbeemt adviseerde de gemeente Beek-
Ubbergen om waterstromen door middel van het project Water Werkt weer zichtbaar te maken in- en rondom de dorpen. Beek is van oudsher bekend wegens het schone water van deze beken. Er waren allerlei wasserijen voor de burgerij uit Nijmegen gevestigd. Het kunstwerk is geïnspireerd op een aantal spoelbekkens van deze wasserijen.
Route:
Neem het pad dat in oostelijke richting over het bruggetje loopt en vervolgens een bocht naar rechts maakt en langs de helling omhoog loopt.
Loop door tot vlak na de bocht naar rechts.
Erosie op de Duivelsberg
De heuvels van de Duivelsberg zijn erg stijl en daarom gevoelig voor erosie. Erosie is het wegspoelen van zand en leem met het regenwater mee. Dit gebeurt wanneer de bosbodem beschadigd raakt, bijvoorbeeld door betreding en de wortels het zand niet meer vast kunnen houden. Door middel van een bord vraagt Staatsbosbeheer wandelaars op de paden te blijven. Bovendien is buiten de paden het leefgebied van de dieren, dus verstoor ze niet.
Route:
Loop door omhoog tot het pad voorzien is van een laan tamme kastanjes naast het pad.
Tamme Kastanjelaan
Langs het pad is een laantje van tamme kastanjes te vinden. In de herfst vallen de rijpe bolsters naar beneden en kun je er tamme kastanjes verzamelen.
De laatste eigenaresse van landgoed de Duivelsberg, Marie Schuster-Hiby, hield erg van tamme kastanjes en liet deze laan op haar landgoed aanplanten.
De oorsprong van de Tamme kastanjes op de Duivelsberg gaat verder terug. Ze zijn geïntroduceerd door de Romeinen die de kastanjes gebruikten als aanvulling op hun menu.
Route:
Loop verder over het pad tot je bovenaan bent.
Sla bovenaan links af en loop door tot je op een splitsing met een pad naar links uitkomt.
Neem het pad naar links en loop door tot je bij het uitzichtpunt bent.
Uitzicht de Duivelsberg
De burcht op de Duivelsberg bestaat uit twee burchten. De kleinere burcht waar je nu staat diende vermoedelijk om over de omgeving uit te kijken en deze te bewaken. Dat uitzicht over de Betuwe en de overkant van de Betuwe, heb je nog altijd: Bij mooi weer kun je de Duno, de Veluwezoom, Arnhem, het Wylerbergmeer, de Millingerwaard, het Monferland, Hoch Elten en Zylfich zien liggen. Kijk hiervoor op het metalen informatiebord.
Route:
Draai je om en neem hetzelfde pad terug.
Loop door tot je in de greppel net na het uitzichtpunt staat.
Verdedingsgreppel
Dat ook bij het uitzichtpunt nog een tweede kleine motte, een burcht, heeft gestaan is af te leiden uit deze verdedingsgreppel die er rond omheen gegraven is.
Route:
Loop verder en ga rechtdoor op de kruising het pad de grote berg omhoog.
Loop door tot je boven op de berg staat.
Top Duivelsberg
Op de top van de Duivelsberg stond ooit burchtMergelp. Deze burcht is rond het jaar 1000 gebouwd door Graaf Balderik en zijn vrouw Adela. De burcht was vormgegeven als een motte, een houten kasteel op een heuvel. Bijzonderheid is dat deze burcht uit twee delen bestond. Een hoofdburcht en een uitkijktoren.
De Duivelsberg was van oorsprong Duits grondgebied en werd in 1949 door Nederland geannexeerd als genoegdoening. In 1963 zijn de meeste geannexeerde gebieden aan Duitsland teruggegeven. De Duivelsberg niet; dit natuurgebied bleef Nederlands.
Van 1906 tot 1965 was de Duivelsberg eigendom van Maria Schuster-Hilby, een vriendin van Helene Kröller Müller. Zij verkocht het landgoed en het landhuis aan de Nederlandse staat. Sindsdien is het in beheer bij Staatsbosbeheer.
Route:
Loop de heuvel aan de andere kant naar beneden.
Ga rechtdoor op de krusing en loop door tot je op de parkeerplaats bij Pannekoekenhuis de Duivelsberg staat.
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg is al meer dan 50 jaar een begrip op de Duivelsberg. Je kunt in deze oude boerderij heerlijk pannenkoeken eten. Het terras op het zuiden is in de zomer druk bezocht door wandelaars en dagjesmensen. Het pannenkoekenhuis dankt zijn naam aan de Duivelsberg, waarop vroeger een motte (een verdedigingsburcht) te vinden was.
Route:
Neem het paadje dat rechts van de parkeerplaats van Pannenkoekenhuis de Duivelsberg het bos inloopt. (Dit paadje is gemarkeerd met paaltjes).
Loop door tot je bij een landbouwperceel met uitzicht (links van het pad) uitkomt.
Uitzicht over het dal
Vanaf het wandelpad heb je even een prachtig uitzicht over de landbouwpercelen richting Duitsland. Twee coulissen van groen langs de rand van het perceel leiden je blik. Op mooie dagen kun je Kranenburg met zijn mini kathedraal in Duitsland zien liggen.
Route:
Blijf het paadje met de paaltjes erlangs volgen het bos weer in, de heuvel over, tot je op een splitsing van paden uitkomt.
Gemengd loofbos
De Duivelsberg is voor een groot deel begroeid met Beukenbos. Hier is een gemengd loofbos te vinden, allerlei soorten loofbomen groeien op deze plek door elkaar. Ook zijn de bomen niet allemaal even oud; jongere boompjes staan op open plekken tussen oudere exemplaren. Dit bos is dus een eind op weg om een natuurlijk loofbos te worden.
Route:
Neem het bospad dat richting het autopad door het bos loopt.
Sla op de autoweg links af en volg dehet autopad tot bij de bosrand.
Neem hier het kleine wandelpad dat langs de rand van het landbouwperceel loopt.
Loop door tot je links een goed uitzicht over de velden hebt.
Uitzicht over het dal.
Tijdens de wandelingen over de Duivelsberg en omgeving kun je telkens verrast worden door prachtige uitzichten over het golvende heuvelland.
Ook de toeristen weten de Duivelsberg te waarderen als vakantiegebied. Ze verblijven graag op de camping, die je in de verte ziet liggen.
Route:
Blijf het paadje langs de rand van het landbouwperceel volgen tot je links bovenaan de heuvel een monument (merkwaardige zuil) ziet staan.
Monument dakpannenfabriek
Dat hier rond de Duivelsberg al vele jaren dakpannen geproduceerd worden op industriële schaal gedenkt dit monument. De grondstoffen, een mengsel van leem en klei liggen rond de Duivelsberg voor het oprapen. Al in de Romeinse tijd was hier daarom een dakpannen industrie te vinden. Romeinse dakpannen werden voorzien van een stempel door de fabriek waar ze gemaakt werden. Met bodemvondsten is het bestaan van deze industrie dus aan te tonen. Het produceren van dakpannen op deze wijze heeft geduurd tot rond 1900, toen er nieuwe productie methoden kwamen.
Route:
Blijf het pad volgen.
Rechtdoor bij een splitsing met een pad naar links.
Loop door tot je de beek overgestoken bent en links van het pad een wegwijzer staat.
Wegwijzer
Deze wegwijzer staat vlak bij een beekje dat naar benden richting de Waal stroomt. Hij wijst wandelaars al vele jaren de weg richting Berg en Dal en naar de Duivelsberg.
Route:
Loop vanaf de wegwijzer het trapje omhoog en sla bovenaan rechts af.
Blijf het pad volgen tot je rechts naast het pad een kloof ziet liggen.
Holle weg
Het landschap rond de Duivelsberg was als sinds de Romeinen van strategisch belang. Oude en nieuwe wegen liggen er in dit gebied. Soms zijn ze met een stenen verharding.
Vaak liggen ze in de door het water uitgesleten dalen, zoals hier bij deze holle weg.
Route:
Loop door tot je links naast het pad een groene plek beneden in het beekdal ziet liggen.
Vochtige plek in beekdal
Als je op deze plek naar beneden kijkt zie je op de bodem van het dal een beekje stromen. Soms is dit alleen maar een vochtige plek, soms stroomt er echt water. In miniatuur zie je hier hoe de beek de kanten van het dit kleine dal uitslijt. De relatief vlakke bodem is een verzamelplaats van water met zandresten van hogerop van de helling.
Planten van het vochtige milieu groeien hier graag.
Route:
Loop door tot het pad een bocht maakt en je aan je linker hand een open plek ziet.
Adelaarsvaren
Op deze open plek in het bos, je ziet meteen dat er adelaarsvarens staan. Adelaarsvaren wijzen er op dat er in dit gebied al lang bos is geweest.
In het voorjaar komen de groene opgerolde bladeren tevoorschijn; de hele zomer is er een dicht dek van varenbladen. In de herfst sterven de takken af. In de ondergrondse wortelstokken wordt veel zetmeel opgeslagen als reserve voedsel, zodat deze in het vroege voorjaar kunnen uitlopen.
Route:
Blijf het pad volgen tot je bovenaan de heuvel bij een hek en op een T-splitsing met een breed pad uitkomt.
Heuvelachtig landschap
Je kunt hier duidelijk zien dat Berg en Dal op de stuwwal ligt. De paden lopen steil naar beneden het dal in. De dalen zijn in de loop van vele millennia uitgesleten door het regenwater.
Route:
Neem het pad tussen de huizen door in zuidelijk richting (dit is met het bos aan je linker hand) tot je op een parkeerplaats staat.
Huis Berglust
Parkeerplaats aan het Wylerbergpark is een mooi uitgangspunt voor wandelingen over de Wylerberg en de Duivelsberg bij Berg en Dal.
Naast de parkeerplaats ligt de nieuwe gebouwde villa Huis Berglust uit 1990. Het is waarschijnlijk gebouwd op de plek van het oude huis Berglust. Belevenissen uit de jeugd van Pim Bakker van der Wiel worden beschreven in een boekje. Zij bracht hier veel jaren door bij haar tantes om aan te sterken.
Route:
Neem het paadje dat vanaf de parkeerplaats in noordelijke richting tussen de huizen doorloopt. (Dit is weg van de grote weg.)
Loop door tot je aan je rechterhand een paadje uit het bos ziet komen.
Heuvelachtig landschap
Je kunt hier duidelijk zien dat Berg en Dal op de stuwwal ligt. De paden lopen steil naar beneden het dal in. De dalen zijn in de loop van vele millennia uitgesleten door het regenwater.
Route:
Ga met je rug richting het bos staan en neem het rechter pad langs de huizen.
Loop door tot bij een hek uitkomt en neem het pad het bos in.
Loop een paar meter door tot je op een splitsing met een pad het dal in uitkomt.
Toegang bossen Duivelsberg
Vanaf hier heb je een geode toegang tot de bossen Duivelsberg Wylerberg en Vossenberg.
Er zijn verschillende rondwandelingen mogelijk.
Route:
Neem het pad dat langs de rand van het dal langzaam aan omlaag loopt.
Loop door tot je op een splitsing bij een bankje uitkomt.
Bankje op Landgoed De Vossenberg
Het heuvelachtig landschap had ook al aan het begin van de vorige eeuw een grote aantrekkingskracht op de gegoede burgerij. ook zij genoten van het uitzicht naar beide kanten over de Betuwe. Enkelen kozen voor het buiten wonen, soms alleen in de zomer. Zo zijn hier net als in Oosterbeek diverse landgoederen ontstaan op de stuwwal, zoals dit landgoed De Vossenberg.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad dat in noordelijke richting het bos in loopt. (Dit pad is gemarkeerd met witte paaltjes.)
Volg het pad terwijl het langzaam aan het dal in loopt.
Loop door tot je uitkomt op een splitsing van paden bij een bankje met mooi uitzicht.
Knooppunt Vossenberg
Er liggen vele paden en paadjes over de stuwwal. Vaak volgen deze paden de hoogtelijnen, zodat je wat gemakkelijker loopt, als je eenmaal de stuwwal hebt beklommen. Met onze routes proberen we een wandeling samen te stellen waarin informatie uit diverse bronnen is verwerkt.
Route:
Ga met je rug naar het bankje staan en neem het paadje dat rechts achter het bankje het bos inloopt (het meest rechtse paadje) en vervolgens via een aantal trapjes de helling afloopt.
Loop door tot je aan het einde van het weiland op een T-splitsing uitkomt.
Toerisme in het Keteldal
De smalle uitgesleten dalen, zoals dit Keteldal waren geliefd als woonplek voor de gegoede burgerrij die graag buiten wilde wonen. Je ziet hier aan dit Keteldal dan ook vele mooie villa's en de voormalige pensions staan.
Begin van de vorige eeuw kwam het toerisme ook in deze regio op gang. Mensen verhuurden een deel van hun huis aan zomergasten, die hier graag vakantie hielden.
Route:
Volg het pad door het keteldal naar beneden.
Loop door tot je onderaan het keteldal op een T-splitsing staat.
Voormalig winkelpand aan de Rijksstraatweg
Het huis lijkt een voormalig dubbel winkelpand. Het knooppunt is nodig voor de uitbreiding van een of meerdere routes langs de vele historische rijks- en gemeentelijke monumenten van de dorpen Beek en Ubbergen.
Heeft iemand meer informatie over de historie en de bewoners van dit gebouw?
Route:
Ga met je rug richting het Keteldal staan en sla rechts af.
Loop door tot je bij de inrit van Hotel de Musschenberg komt.
Hotel Restaurant de Mussenberg
Hotel Restaurant de Mussenberg is gelegen nabij de Ooijpolder, op de grens met Duitsland, tussen de Keizer Karelstad Nijmegen en het even historische Duitse Kleef (Kleve), aan de voet van de stuwwal.
Het historische voorhuis omstreeks 1850 gebouwd, is nu een gemeentelijk monument. Zo omstreeks 1850 kwam het toerisme in deze streken op gang.
