Op de helling onder de top van de vossenberg is een hoogstam-boomgaard te vinden. In het voorjaar bloeit deze boomgaard volop. Onderweg kom je langs het Informatiecentrum Nederlands Cultuurlandschap. Het terrein rondom Berg en Dal en Beek wordt gekenmerkt door steile heuvels met op sommige vlakken kleinschalige landbouwpercelen. De Duivelsberg is omgeven door een verschillende dalen. De route doet een aantal van deze dalen aan. Als sinds de Romeinen naar ons land kwamen, werden er in de omgeving van Nijmegen dakpannen gebakken. Een monument langs de wandelroute herinnert aan deze industrie. Bovenaan in het Keteldal staat een opmerkelijke wegwijzer.
Hotel Restaurant de Mussenberg is gelegen nabij de Ooijpolder, op de grens met Duitsland, tussen de Keizer Karelstad Nijmegen en het even historische Duitse Kleef (Kleve), aan de voet van de stuwwal.
Het historische voorhuis omstreeks 1850 gebouwd, is nu een gemeentelijk monument. Zo omstreeks 1850 kwam het toerisme in deze streken op gang.
Route:
Loop vanaf de inrit van Hotel de Musschenberg in zuidoostelijke richting tot je bij huisnummer 160 op een splitsing met een pad van rechts boven komt.
Voormalig grenskantoor
Onderaan de Vossenberg ligt het voormalige grenskantoor van de Duits-Nederlandse grens van voor de annexatie van Duits grondgebied. Nu is het een driedubbele woning. Het douanekantoor uit 1929 is rijksmonument.
Route:
Neem het pad dat tussen de huizen door naar boven gaat (bij nummer 156?).
Loop door tot je bij een huis aankomt en rechts van het pad een informatiebord staat.
Informatiebord
Hier langs het pad is een informatiebord van het Nederlands Cultuurlandschap, waarin zij informatie geven over deze omgeving en hun werkzaamheden voor ons landschap.
Route:
Volg het pad een stukje verder omhoog, tot je tussen de bomen loopt.
Smorenhoek
Deze holle weg in de Smorenhoek was een van de vele toegangswegen om de helling op te komen met paard en wagen. Als je in een grote villa zoals op de Vossenberg woonde,e moest je alles met paard en wagen naar boven brengen. Ook alle benodigdheden voor het huishouden werden via deze steile paden aangevoerd.
Route:
Loop door tot je tussen de bomen vandaan bent en op een splitsing van wegen bij hekken van de weilanden uitkomt.
Uitzichtpunt Vossenberg
Vanaf deze steile kant van de stuwwal kijk je in het dal van de Rijn(Waal). Geologisch is dit een heel bijzondere plek. de Rijn verlegde hier haar bedding.
Het Rijnwater stroomde vóór de laatste ijstijden via Doesburg door de bedding van de IJssel naar de Noordzee. Toen het ijs uit het Noorden deze weg versperde tijdens de laatste ijstijd, kon het Rijnwater op het Duitse gebied niet weg. Er ontstond een grote watervlakte. Op de zwakste plek in de stuwwal, hier tussen Elten en Kleef, brak de Rijn door. De Rijn zocht een nieuwe bedding via de Betuwe naar Katwijk richting Noordzee. Zo zijn er in de Betuwe vele grindbanken ontstaan.
De steil hellingen bij Beek en Berg en Dal zijn de stille getuigen van dit verwoestende watergeweld.
Route:
Loop richting de linker hoek van het weiland en ga door het hekje. Je staat nu op een splitsing van paden.
Hoogstam boomgaard
Op deze zonnige plek op de noordhelling van de stuwwal is het heel geschikt voor het kweken van fruit. Een hoogstamboomgaard hoort echt bij de landgoederen. Hier is opnieuw een hoogstam boomgaard aangelegd met appel- en perenbomen. 's Zomers lopen er schapen onder de bomen om het gras kort te houden.
In de moderne fruitteelt worden de bomen klein gehouden met lage takken, zodat het plukken van het fruit in de nazomer gemakkelijk gaat.
Route:
Loop verder naar beneden, richting het grote hek bij de ingang van het weiland.
Neem het hekje rechts naast het grote hek en sla links af op het pad.
Loop door tot je op een splitsing van paden uitkomt.
Rietveld op de heuvel
In het weiland bovenop deze helling zie je een rietveld. Riet groeit alleen daar, waar water het hele jaar door beschikbaar is. Op deze plek is er dus kwelwater aan de oppervlakte gekomen.
Het is dus een drassige plek bovenop de helling daar waar je dat helemaal niet zo gauw zou verwachten.
Route:
Loop omhoog en neem op de Y-splitsing het linker pad.
Loop door tot je links van het pad een huis ziet staan.
Informatiecentrum Nederlands Cultuurlandschap
Op zondagen en op woensdag middag is behalve de landschapstuin ook het informatiecentrum van het Nederlands Cultuurlandschap geopend voor publiek. Soms zijn er concerten in dit historische gebouw.
Let eens op de vele kabouters in de tuin van het sprookjeshuisje en het kleine Mariabeeld rechts van het hek.
Route:
Loop verder omhoog tot je bij een weiland op een splitsing met een pad van links uitkomt.
Weiland op de Heuvels
Een wandeling met je aangelijnde hond is een genot door de heuvelachtige landschap met afwisselend bossen en open terreinen. Juist in het voorjaar of in herfst bij de wisseling van de seizoenen is het fijn in de middagzon te wandelen of even uit te rusten op één van de vele bankjes. Mocht je hond dorst hebben, bij dit hekje is er een drinkbak voor vee waar je eventueel wat water voor je hond kunt nemen.
Route:
Neem het brede pad dat rechts langs het weiland omhoog gaat.
Loop door tot je bij een tweede weiland links van het pad aankomt en je aan je linker hand aan de overkant van het weiland een huis ziet liggen.
Achterkant Villa Wylerberg
Je kijkt hier naar de achterzijde van Villa Wylerberg. Het lijkt een modern gebouw, maar het huis werd al tussen 1921 en 1924 gebouwd door Marie Schuster-Hiby. Het huis is gebouwd in een expressionistische stijl, naar ontwerp van de Duitse architect Otto Bartning. Samen met Walter Gropius was hij in 1918 betrokken bij de oprichting van Bauhaus in Weimar.
Het ontwerp van het huis is nauw verbonden met de locatie met zicht van Arnhem tot aan Hoog Elten in het landschap van de Duivelsberg met zijn bossen met vele tamme Kastanjes. Het huis was voorzien van slechts een kleine sier en groentetuin.
In 1965 is het huis door de familie verkocht aan de Nederlandse Staat. Sinds 1985 is het een rijksmonument. Enkele natuurorganisaties vinden op dit moment onderdak in het huis.
Route:
Blijf het pad volgen tot je bij een tweede landbouwperceel uitkomt en je aan je linker hand een goed zicht op het perceel hebt.
Kleinschalige landbouw
Op de steile hellingen rondom de Duivelsberg komt landbouw voor op dit soort kleinschalige percelen. Het zijn oude percelen die al lang in gebruik zijn als landbouwgrond.
Een boer kan in verband met het uitbreken van gewasziektes niet jaren achter elkaar hetzelfde gewas verbouwen op een perceel. Er wordt daarom wisselbouw toegepast.
Route:
Volg het paadje langs de landbouwpercelen naar beneden, door het bos stijl naar beneden tot je op een Y-splitsing bij een huis aankomt.
Steile paden
Het gebied van de Duivelsberg en omgeving is sinds de ijstijden door de rivier aangesneden. Daarom zijn de hellingen zo steil. Hier een voorbeeld van zo'n steil pad. Bij nat weer is stevig schoeisels aan te bevelen.
Route:
Ga met je rug richting het huis staan en neem het brede linker pad op de Y-splitsing.
Bij de volgende Y-splitsing het rechter pad aanhouden.
Loop door tot je bij een landbouwperceel op een dubbele Y-splitsing uitkomt.
Filosofendal
Op de kaart staat de naam Filosofendal en onze vriend Google had hierover geen nadere informatie.
Weet iemand waar dit dal deze naam gekregen heeft?
Route:
Loop omhoog in het Filosofendal en neem op de Y-splitsing het linker pad langs de rand van het landbouwperceel.
Loop door tot je bij een kruising met een beekje aankomt.
Bronnen landschap
In de stuwwal zitten veel niet voor water doorlaatbare leemlagen. Het regelwater wat hier in dit gebied dus valt, wordt oppervlakkig afgevoerd naar de zijkanten van deze ijstijd stuwwal.
Zo ook dit beekje, dat zomer en winter water voert. De temperatuur van het water is altijd ongeveer acht graden Celcius, de temperatuur van het grondwater.
Route:
Steek de beek over en loop langs het landbouwperceel omhoog.
Ga met de bocht naar links mee en loop door tot het pad langs een weiland loopt.
Uitzicht over de velden
Dit perceel heeft een heel schuine helling. Zoiets zie je in Nederland alleen in Zuid- Limburg, in het kalkgebied. Deze hellingen in de stuwwal zijn ontstaan in de laatste ijstijd.
Let eens op de verscheidenheid van bomen en struiken in de randen, die dit weiland omsluiten. Je vindt er meidoorn, sleedoorn, wilde rozen, kardinaalsmuts en veel hazelaars. Ook staan er hier en daar wilde kersen en lijsterbessen. Kortom veel voedsel voor de vogels en de kleine knaagdieren.
Route:
Blijf het pad volgen, een eindje de heuvel op tot je midden in het beukenbos staat.
Beukenbos
Beukenbossen op deze schrale gronden hebben vaak geen ondergroei van kruiden. Het dichte bladpakket dat hier vrijwel onverteerd blijft liggen, geeft de voorjaarsbloeiers weinig kans te kiemen. Is de helling nog steiler, dan blaast de wind de helling schoon en vind je hier tapijten van verschillende groene mossen. Dit is aan de randen vaak te zien. Het is de moeite waard eens op die verscheidenheid te letten. Er zal een wereld van variatie voor je opengaan.
Route:
Volg het pad eerst heuvel op, dan weer het dal in.
Op de kruising in het dal rechtdoor.
Loop door tot je bij een trap in het pad aankomt.
Trap
Om de erosie van dit recht lopende pad op deze zeer steile helling tegen te gaan, is hier een trap aangelegd. Zo'n pad slijt minder snel uit. De terreineigenaar verzoekt je daariom ook op het pad te blijven.
Route:
Loop de trap verder omhoog tot je boven bent en op een kruising van wegen staat.
Knooppunt
Om met de software van dit wandelproject verschillende routetrajecten aan elkaar te zetten is een knooppunt nodig. Op deze locatie vind je zo'n knooppunt. Met de routeplanner op de website kun je gebruik maken van dit knooppunten systeem om rondjes naar eigen voorkeuren te plannen en gratis te printen net zoals deze wandeling.
Route:
Neem het pad voor auto's in zuidelijke richting.
Ga rechtdoor op de splitsing van paden voor auto's en volg het wandelpad het bos in.
Loop door tot je op een splitsing van bospaden staat.
Gemengd loofbos
De Duivelsberg is voor een groot deel begroeid met Beukenbos. Hier is een gemengd loofbos te vinden, allerlei soorten loofbomen groeien op deze plek door elkaar. Ook zijn de bomen niet allemaal even oud; jongere boompjes staan op open plekken tussen oudere exemplaren. Dit bos is dus een eind op weg om een natuurlijk loofbos te worden.
Route:
Neem het bospad dat richting het autopad door het bos loopt.
Sla op de autoweg links af en volg dehet autopad tot bij de bosrand.
Neem hier het kleine wandelpad dat langs de rand van het landbouwperceel loopt.
Loop door tot je links een goed uitzicht over de velden hebt.
Uitzicht over het dal.
Tijdens de wandelingen over de Duivelsberg en omgeving kun je telkens verrast worden door prachtige uitzichten over het golvende heuvelland.
Ook de toeristen weten de Duivelsberg te waarderen als vakantiegebied. Ze verblijven graag op de camping, die je in de verte ziet liggen.
Route:
Blijf het paadje langs de rand van het landbouwperceel volgen tot je links bovenaan de heuvel een monument (merkwaardige zuil) ziet staan.
Monument dakpannenfabriek
Dat hier rond de Duivelsberg al vele jaren dakpannen geproduceerd worden op industriële schaal gedenkt dit monument. De grondstoffen, een mengsel van leem en klei liggen rond de Duivelsberg voor het oprapen. Al in de Romeinse tijd was hier daarom een dakpannen industrie te vinden. Romeinse dakpannen werden voorzien van een stempel door de fabriek waar ze gemaakt werden. Met bodemvondsten is het bestaan van deze industrie dus aan te tonen. Het produceren van dakpannen op deze wijze heeft geduurd tot rond 1900, toen er nieuwe productie methoden kwamen.
Route:
Blijf het pad volgen.
Rechtdoor bij een splitsing met een pad naar links.
Loop door tot je de beek overgestoken bent en links van het pad een wegwijzer staat.
Wegwijzer
Deze wegwijzer staat vlak bij een beekje dat naar benden richting de Waal stroomt. Hij wijst wandelaars al vele jaren de weg richting Berg en Dal en naar de Duivelsberg.
Route:
Loop vanaf de wegwijzer het trapje omhoog en sla bovenaan rechts af.
Blijf het pad volgen tot je rechts naast het pad een kloof ziet liggen.
Holle weg
Het landschap rond de Duivelsberg was als sinds de Romeinen van strategisch belang. Oude en nieuwe wegen liggen er in dit gebied. Soms zijn ze met een stenen verharding.
Vaak liggen ze in de door het water uitgesleten dalen, zoals hier bij deze holle weg.
Route:
Loop door tot je links naast het pad een groene plek beneden in het beekdal ziet liggen.
Vochtige plek in beekdal
Als je op deze plek naar beneden kijkt zie je op de bodem van het dal een beekje stromen. Soms is dit alleen maar een vochtige plek, soms stroomt er echt water. In miniatuur zie je hier hoe de beek de kanten van het dit kleine dal uitslijt. De relatief vlakke bodem is een verzamelplaats van water met zandresten van hogerop van de helling.
Planten van het vochtige milieu groeien hier graag.
Route:
Loop door tot het pad een bocht maakt en je aan je linker hand een open plek ziet.
Adelaarsvaren
Op deze open plek in het bos, je ziet meteen dat er adelaarsvarens staan. Adelaarsvaren wijzen er op dat er in dit gebied al lang bos is geweest.
In het voorjaar komen de groene opgerolde bladeren tevoorschijn; de hele zomer is er een dicht dek van varenbladen. In de herfst sterven de takken af. In de ondergrondse wortelstokken wordt veel zetmeel opgeslagen als reserve voedsel, zodat deze in het vroege voorjaar kunnen uitlopen.
Route:
Blijf het pad volgen tot je bovenaan de heuvel bij een hek en op een T-splitsing met een breed pad uitkomt.
Heuvelachtig landschap
Je kunt hier duidelijk zien dat Berg en Dal op de stuwwal ligt. De paden lopen steil naar beneden het dal in. De dalen zijn in de loop van vele millennia uitgesleten door het regenwater.
Route:
Ga met je rug richting het bos staan en neem het rechter pad langs de huizen.
Loop door tot bij een hek uitkomt en neem het pad het bos in.
Loop een paar meter door tot je op een splitsing met een pad het dal in uitkomt.
Toegang bossen Duivelsberg
Vanaf hier heb je een geode toegang tot de bossen Duivelsberg Wylerberg en Vossenberg.
Er zijn verschillende rondwandelingen mogelijk.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het pad dat steil naar beneden het dal inloopt.
Blijf het pad naar beneden het dal in volgen.
Loop door tot het pad langs de rand van een weiland loopt en je op een splitsing van paden uitkomt.
Uitzicht vanuit Keteldal
Hier bovenaan het Keteldal heb je op dit knooppunt opnieuw een prachtig uitzicht over het Rijn(Waal)dal. Stel je eens voor hoe prachtig het zal zijn hier een huis op de helling te hebben en het hele jaar door van dit prachtige uitzicht te genieten.
Ook de schilders van de Haagse School hielden van dit landschap. Verscheidene plekjes in de dorpen onderaan de stuwwal werden door hen aan het begin van de vorige eeuw vastgelegd.
Route:
Neem vanaf de splitsing het brede pad dat omhoog het bos in loopt.
Volg het pad met de U-bocht mee tot je op een parkeerplaats uitkomt.
Parkeerplaats top Keteldal
Op deze ruime parkeerplaats is plaats voor zes auto's. Op de borden staat evenwel dat je er niet mag parkeren. Het is dus geen plek om van hieruit te wandelen.
Route:
Neem vanaf de parkeerplaats het brede pad dat het bos inloopt.
Volg het pad met de U-bocht mee tot je bij een weiland op een splitsing met een pad van rechts uitkomt.
Uitzicht vanuit Keteldal
Hier bovenaan het Keteldal heb je op dit knooppunt opnieuw een prachtig uitzicht over het Rijn(Waal)dal. Stel je eens voor hoe prachtig het zal zijn hier een huis op de helling te hebben en het hele jaar door van dit prachtige uitzicht te genieten.
Ook de schilders van de Haagse School hielden van dit landschap. Verscheidene plekjes in de dorpen onderaan de stuwwal werden door hen aan het begin van de vorige eeuw vastgelegd.
Route:
Neem het pad dat langs het weiland de heuvel afloopt.
Loop door tot je links van het pad een wegwijzer ziet staan.
Vriendschaps wegwijzer
Deze historische wegwijzer uit 1909 in het Keteldal verwijst naar de geschiedenis van dit gebied. De grens met Duitsland is door annexatie van Nederland na de oorlog een stuk verder richting Duitsland verlegd. In 1963 vond hier de laatste grensherziening plaats. Op de achterzijde van de wijzer staat de spreuk: "Laat vriendschap helen, wat grenzen delen".
In 2002 werd deze wegwijzer voor het laatst gerestaureerd. Op oude ansichtkaarten kun je zien hoe deze er vroeger uitzag.
Route:
Loop verder naar beneden tot je op een splitsing met een pad van rechts uitkomt.
Toerisme in het Keteldal
De smalle uitgesleten dalen, zoals dit Keteldal waren geliefd als woonplek voor de gegoede burgerrij die graag buiten wilde wonen. Je ziet hier aan dit Keteldal dan ook vele mooie villa's en de voormalige pensions staan.
Begin van de vorige eeuw kwam het toerisme ook in deze regio op gang. Mensen verhuurden een deel van hun huis aan zomergasten, die hier graag vakantie hielden.
Route:
Volg het pad door het keteldal naar beneden.
Loop door tot je onderaan het keteldal op een T-splitsing staat.
Voormalig winkelpand aan de Rijksstraatweg
Het huis lijkt een voormalig dubbel winkelpand. Het knooppunt is nodig voor de uitbreiding van een of meerdere routes langs de vele historische rijks- en gemeentelijke monumenten van de dorpen Beek en Ubbergen.
Heeft iemand meer informatie over de historie en de bewoners van dit gebouw?
Route:
Ga met je rug richting het Keteldal staan en sla rechts af.
Loop door tot je bij de inrit van Hotel de Musschenberg komt.
Hotel Restaurant de Mussenberg
Hotel Restaurant de Mussenberg is gelegen nabij de Ooijpolder, op de grens met Duitsland, tussen de Keizer Karelstad Nijmegen en het even historische Duitse Kleef (Kleve), aan de voet van de stuwwal.
Het historische voorhuis omstreeks 1850 gebouwd, is nu een gemeentelijk monument. Zo omstreeks 1850 kwam het toerisme in deze streken op gang.
