Uit de hellingen bij Berg en dal komt veel kwelwater. Op sommige punten langs de route is dit te zien. De streek rondom Beek en Ubbergen was vanwege het heldere water van de beken bekend vanwege zijn vele wasserijen. Van deze industrie zijn nog enkele restanten in het landschap zichtbaar. De Duivelsberg dankt zijn naam aan de Motte (een ouderwets woord voor Burcht) die ooit op de Duivels berg stond. De Burcht bestond uit twee delen. Vanaf de kleinere heuvel heb je nog steeds een prachtig uitzicht over de Betuwe. Het terrein rondom Pannenkoekenhuis de Duivelsberg wordt gekenmerkt door enige kleinschalige landbouwpercelen. De heuvels rondom Berg en Dal zijn begroeid met gemengd loofbos; je kunt er heerlijk door heen wandelen. De route loopt een stukje over de grens tussen Duitsland en Nederland. Hier heb je een prachtig vergezicht Duitsland in.
Onderaan de Vossenberg ligt het voormalige grenskantoor van de Duits-Nederlandse grens van voor de annexatie van Duits grondgebied. Nu is het een driedubbele woning. Het douanekantoor uit 1929 is rijksmonument.
Route:
Neem het pad dat tussen de huizen door naar boven gaat (bij nummer 156?).
Loop door tot je bij een huis aankomt en rechts van het pad een informatiebord staat.
Informatiebord
Hier langs het pad is een informatiebord van het Nederlands Cultuurlandschap, waarin zij informatie geven over deze omgeving en hun werkzaamheden voor ons landschap.
Route:
Volg het pad een stukje verder omhoog, tot je tussen de bomen loopt.
Smorenhoek
Deze holle weg in de Smorenhoek was een van de vele toegangswegen om de helling op te komen met paard en wagen. Als je in een grote villa zoals op de Vossenberg woonde,e moest je alles met paard en wagen naar boven brengen. Ook alle benodigdheden voor het huishouden werden via deze steile paden aangevoerd.
Route:
Loop door tot je tussen de bomen vandaan bent en op een splitsing van wegen bij hekken van de weilanden uitkomt.
Uitzichtpunt Vossenberg
Vanaf deze steile kant van de stuwwal kijk je in het dal van de Rijn(Waal). Geologisch is dit een heel bijzondere plek. de Rijn verlegde hier haar bedding.
Het Rijnwater stroomde vóór de laatste ijstijden via Doesburg door de bedding van de IJssel naar de Noordzee. Toen het ijs uit het Noorden deze weg versperde tijdens de laatste ijstijd, kon het Rijnwater op het Duitse gebied niet weg. Er ontstond een grote watervlakte. Op de zwakste plek in de stuwwal, hier tussen Elten en Kleef, brak de Rijn door. De Rijn zocht een nieuwe bedding via de Betuwe naar Katwijk richting Noordzee. Zo zijn er in de Betuwe vele grindbanken ontstaan.
De steil hellingen bij Beek en Berg en Dal zijn de stille getuigen van dit verwoestende watergeweld.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het paadje dat de berg oploopt.
Loop door tot je links van het pad een goed zicht hebt op de gevlochten heg.
Heggen
Hier zie je zo'n voorbeeld van een aangelegde heg in oude stijl. de takken zijn gevochten tot een dicht netwerk. Een deel van de takken die in de grond worden gestoken schiet wortel. Levende takken verrotten niet snel. Daarom raakt zo'n levende heg niet snel in verval en kan jaren meegaan.
Route:
Loop door tot je links een mooi uitzicht over het dal hebt.
Uitzicht over het dal
Oude landbouwpercelen werden voor de uitvinding van het prikkeldraad gescheiden door heggen van stekelige struiken zoals meidoorn, rozen en sleedoorn. Als deze struiken dicht naast elkaar geplant worden, en eventueel later in elkaar gevlochten, ontstaat er een ondoordringbare afscheiding.
De Britse kroonprins Charles is evenals het Nederlands cultuurlandschap een promotor voor het herstel van deze heggen.
Door de stekelige struiken kunnen de vogeltjes er goed beschermd hun nest in bouwen. In de herfst is er voldoende voedsel vinden voor de vogels op doortrek, vanwege de bessen dragende struiken.
Route:
Loop verder tot je op een splitsing bij een bankje uitkomt.
Knooppunt Vossenberg
Er liggen vele paden en paadjes over de stuwwal. Vaak volgen deze paden de hoogtelijnen, zodat je wat gemakkelijker loopt, als je eenmaal de stuwwal hebt beklommen. Met onze routes proberen we een wandeling samen te stellen waarin informatie uit diverse bronnen is verwerkt.
Route:
Ga met je rug richting het bankje staan en neem het pad dat rechts om de hoek door een kloof de helling omhoog loopt.
Loop door tot je op een splitsing van paden bij een bankje uitkomt.
Bankje op Landgoed De Vossenberg
Het heuvelachtig landschap had ook al aan het begin van de vorige eeuw een grote aantrekkingskracht op de gegoede burgerij. ook zij genoten van het uitzicht naar beide kanten over de Betuwe. Enkelen kozen voor het buiten wonen, soms alleen in de zomer. Zo zijn hier net als in Oosterbeek diverse landgoederen ontstaan op de stuwwal, zoals dit landgoed De Vossenberg.
Route:
Neem vanaf het bankje het pad in noord-oostelijke richting. (Dit is een pad met witte paaltjes, dat half verhard is.)
Loop rechtdoor bij een splitsing met een pad van rechts met een trappetje.
Loop door tot je opnieuw bij een splitsing met een pad van rechts uitkomt.
Knooppunt met informatie bord
Voor het plaatsen van informatie borden hoef je niet altijd een paal in de grond te slaan. In de achtertuin van het infocentrum voor het Nederlands Cultuurlandschap kent men creatieve oplossingen.
Route:
Neem het pad vanaf de T-splitsing dat door de poot van de T het dal inloopt.
Loop een klein eindje door tot je links van het pad een straatnaambordje ziet staan.
Laantje van Piet van Rossum
Midden in het bos staat dit straatnaam bordje voor Piet van Rossum. Weet iemand iets over de historie van deze plek en waarom Piet van Rossum juist hier een straatbordje gekregen heeft.
Route:
Blijf het pad volgen het dal in tot je vlak na een boerderij op een splitsing met een paadje van rechts langs de rand van een akker uitkomt.
Boerderij Filosofendal
Boven aan in het Filosofendal vind je deze witte boerderij. Hij is thans in gebruik als vakantie woning. Wie weet iets over de geschiedenis van deze oude hofstede?
Route:
Neem het kleine paadje dat langs de akker het bos inloopt.
Loop door tot je op een splitsing van paden bij een wegwijzer uitkomt.
Loop naar de wegwijzer toe.
Wegwijzer
Deze wegwijzer staat vlak bij een beekje dat naar benden richting de Waal stroomt. Hij wijst wandelaars al vele jaren de weg richting Berg en Dal en naar de Duivelsberg.
Route:
Neem vanaf de wegwijzer het pad dat de beek oversteekt en ga aan de andere kant van het dal de heuvel omhoog.
Ga rechtdoor op een splitsing met een pad naar rechts.
Loop door tot je rechts van het pad bovenaan de heuvel een monument (opmerkelijke zuil) ziet staan.
Monument dakpannenfabriek
Dat hier rond de Duivelsberg al vele jaren dakpannen geproduceerd worden op industriële schaal gedenkt dit monument. De grondstoffen, een mengsel van leem en klei liggen rond de Duivelsberg voor het oprapen. Al in de Romeinse tijd was hier daarom een dakpannen industrie te vinden. Romeinse dakpannen werden voorzien van een stempel door de fabriek waar ze gemaakt werden. Met bodemvondsten is het bestaan van deze industrie dus aan te tonen. Het produceren van dakpannen op deze wijze heeft geduurd tot rond 1900, toen er nieuwe productie methoden kwamen.
Route:
Blijf het pad langs de bosrand volgen tot je rechts van het pad een goed uitzicht over de landbouwpercelen hebt.
Uitzicht over het dal.
Tijdens de wandelingen over de Duivelsberg en omgeving kun je telkens verrast worden door prachtige uitzichten over het golvende heuvelland.
Ook de toeristen weten de Duivelsberg te waarderen als vakantiegebied. Ze verblijven graag op de camping, die je in de verte ziet liggen.
Route:
Blijf het pad volgen tot je op een splitsing van paden uitkomt bij een breed autopad.
Volg hier de autoweg het bos in.
Waar de autoweg zich splitst rechts af het bos in en een klein eindje doorlopen tot je op een splitsing van bospaden staat.
Gemengd loofbos
De Duivelsberg is voor een groot deel begroeid met Beukenbos. Hier is een gemengd loofbos te vinden, allerlei soorten loofbomen groeien op deze plek door elkaar. Ook zijn de bomen niet allemaal even oud; jongere boompjes staan op open plekken tussen oudere exemplaren. Dit bos is dus een eind op weg om een natuurlijk loofbos te worden.
Route:
Neem het paadje dat parallel aan de weg in oostelijke richting loopt. (Dit paadje is voorzien van paaltjes en klimt eerst een klein eindje omhoog.)
Loop door tot je rechts van het pad een landbouwperceel ziet liggen.
Uitzicht over het dal
Vanaf het wandelpad heb je even een prachtig uitzicht over de landbouwpercelen richting Duitsland. Twee coulissen van groen langs de rand van het perceel leiden je blik. Op mooie dagen kun je Kranenburg met zijn mini kathedraal in Duitsland zien liggen.
Route:
Blijf het paadje met de paaltjes erlangs volgen tot je bij Pannenkoekenhuis de Duivelsberg staat.
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg is al meer dan 50 jaar een begrip op de Duivelsberg. Je kunt in deze oude boerderij heerlijk pannenkoeken eten. Het terras op het zuiden is in de zomer druk bezocht door wandelaars en dagjesmensen. Het pannenkoekenhuis dankt zijn naam aan de Duivelsberg, waarop vroeger een motte (een verdedigingsburcht) te vinden was.
Route:
Neem het pad dat aan het eind van de parkeerplaats rechts af het bos ingaat.
Loop door tot je op een T-splitsing bij het landbouwperceel uitkomt. Sla hier links af.
Loop verder langs de bosrand tot je op een splitsing met een pad van rechts uitkomt.
Grenspaal 635
De grens tussen Nederland en de buurlanden is gemarkeerd met grenspalen. Hier zie je grenspaal nummer: 635. Soms zijn het prachtige exemplaren gehouwen uit steen, soms betonnen exemplaren zoals deze. De Duivelsberg behoorde voor de oorlog aan Duitsland. De grenspalen zijn dus redelijk recent geplaatst en daarom in beton uitgevoerd. Langs de hele grens zijn grenspalen te vinden; er is zelfs een grenspalen wandelroute.
Route:
Neem vanaf de grenssteen het paadje dat tussen de landbouwpercelen door en verder langs de bosrand loopt.
Ga verder tot je op de hoek van het landbouwperceel uitkomt; tot waar het paadje helemaal het bos in loopt.
Vergezicht over de velden
Vanaf deze hoek van het landbouwperceel kun je prachtig zien hoe glooiend het gebied rond de Duivelsberg is. Je hebt een prachtig vergezicht over de velden Duitsland in; want je staat hier op de grens tussen Nederland en Duitsland. Aan de horizon zie je nog een hoogzit staan. Deze wordt gebruikt bij de jacht op reeën en ander wild. De aantallen van deze dieren worden beperkt gehouden om te voorkomen dat ze te veel schade aan de landbouwgewassen veroorzaken.
Route:
Loop verder over het pad tot je bij de heksenkuil uitkomt.
Heksendans
De Heksendan is vermoedelijk in de Romeinse tijd ontstaan door afgraven van leem voor de dakpannen industrie rond de Duivelsberg. Het is een vochtige plek waar vandaag de dag nog steeds water in staat. Op vochtige dagen in de herfst hangt er nevel in de kuil. Mensen in de middeleeuwen dachten daarom dat de kuil behekst was. Vandaar de naam Heksendans in de volksmond, die de kuil tot de dag van vandaag draagt.
Route:
Volg het pad verder tot je onderaan de holle weg staat.
Holle weg
Het pad loopt hier door een dalletje heen; het pad is jarenlang uitgesleten door stromend regenwater. Zo'n soort weg heet een holle weg. Rondom de Duivelsberg vind je verschillende holle wegen. Langs de steile kanten treedt water uit,waardoor er soms bijzondere mossen en planten te vinden zijn.
Route:
Loop door tot je op een splitsing van paden bij de parkeerplaats bent.
Knooppunt Kleefsebaan
Om wandelaars die starten op de parkeerplaats aan de Kleefsebaan aan te sluiten op het wandelproject is een knooppunt nodig. Dat vind je op deze locatie.
Route:
Neem het pad dat in noordelijke richting de heuvel omhoog loopt. (Dit is het linker pad als je op de splitsing gaat staan met je rug naar de parkeerplaats.) Het pad is gemarkeerd met gele paaltjes.
Loop door tot het pad door een goot (holle weg) loopt.
Holle weg
In de ijstijden spoelde er hier door erosie met regenwater diepe dalen uit.
De karren uit de vorige eeuw maakten gebruik van deze uitgeslepen dalen om door het gebied te trekken. Zo ook dit pad met de steile zijkanten, die voor het transport van goederen is gebruikt.
We noemen dit een holle weg.
Op de vochtige zijkanten kun je soms bijzondere mossen vinden.
Route:
Loop door tot je bovenaan, vlak voordat je het autopad kruist op een splitsing van bospaadjes staat.
Gemengd loofbos
De Duivelsberg is voor een groot deel begroeid met Beukenbos. Hier is een gemengd loofbos te vinden, allerlei soorten loofbomen groeien op deze plek door elkaar. Ook zijn de bomen niet allemaal even oud; jongere boompjes staan op open plekken tussen oudere exemplaren. Dit bos is dus een eind op weg om een natuurlijk loofbos te worden.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden in het bos het pad richting de splitsing van autowegen door het bos.
Ga rechtdoor op de splitsing van paden voor auto's het pad met het rode bord met de witte streep in.
Loop door tot het pad in de bocht een ander pad kruist.
Knooppunt
Om met de software van dit wandelproject verschillende routetrajecten aan elkaar te zetten is een knooppunt nodig. Op deze locatie vind je zo'n knooppunt. Met de routeplanner op de website kun je gebruik maken van dit knooppunten systeem om rondjes naar eigen voorkeuren te plannen en gratis te printen net zoals deze wandeling.
Route:
Neem het paadje dat parallel aan de weg langs de weilanden loopt.
Loop door tot je de weilanden goed kunt overzien.
Kleinschalige weilanden
Het landschap rond de Duivelsberg wordt gekenmerkt door steile heuvels begroeid met bos afgewisseld met kleinschalige weilanden en akkerbouw. Hier kijk je uit over zo'n kleinschalig weiland. De kleinschaligheid en de afwisseling geven het landschap zijn charme.
Route:
Volg het paadje verder en later het brede bospad over de parkeerplaats tot je bij de ingang van de Pannenkoekenhuis de Duivelsberg staat.
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg is al meer dan 50 jaar een begrip op de Duivelsberg. Je kunt in deze oude boerderij heerlijk pannenkoeken eten. Het terras op het zuiden is in de zomer druk bezocht door wandelaars en dagjesmensen. Het pannenkoekenhuis dankt zijn naam aan de Duivelsberg, waarop vroeger een motte (een verdedigingsburcht) te vinden was.
Route:
Neem het pad dat links achter op de parkeerplaats langs het informatiebord het bos inloopt.
Ga rechtdoor op de kruising het pad de heuvel omhoog.
Loop door tot je bovenaan bent.
Top Duivelsberg
Op de top van de Duivelsberg stond ooit burchtMergelp. Deze burcht is rond het jaar 1000 gebouwd door Graaf Balderik en zijn vrouw Adela. De burcht was vormgegeven als een motte, een houten kasteel op een heuvel. Bijzonderheid is dat deze burcht uit twee delen bestond. Een hoofdburcht en een uitkijktoren.
De Duivelsberg was van oorsprong Duits grondgebied en werd in 1949 door Nederland geannexeerd als genoegdoening. In 1963 zijn de meeste geannexeerde gebieden aan Duitsland teruggegeven. De Duivelsberg niet; dit natuurgebied bleef Nederlands.
Van 1906 tot 1965 was de Duivelsberg eigendom van Maria Schuster-Hilby, een vriendin van Helene Kröller Müller. Zij verkocht het landgoed en het landhuis aan de Nederlandse staat. Sindsdien is het in beheer bij Staatsbosbeheer.
Route:
Loop aan de overkant weer naar beneden de heuvel af.
Ga rechtdoor op de krusing richting het uitzichtpunt.
Loop door tot je bij de greppel voor het uitzichtpunt bent.
Verdedingsgreppel
Dat ook bij het uitzichtpunt nog een tweede kleine motte, een burcht, heeft gestaan is af te leiden uit deze verdedingsgreppel die er rond omheen gegraven is.
Route:
Loop verder tot je bij het uitzichtpunt bent.
Uitzicht de Duivelsberg
De burcht op de Duivelsberg bestaat uit twee burchten. De kleinere burcht waar je nu staat diende vermoedelijk om over de omgeving uit te kijken en deze te bewaken. Dat uitzicht over de Betuwe en de overkant van de Betuwe, heb je nog altijd: Bij mooi weer kun je de Duno, de Veluwezoom, Arnhem, het Wylerbergmeer, de Millingerwaard, het Monferland, Hoch Elten en Zylfich zien liggen. Kijk hiervoor op het metalen informatiebord.
Route:
Draai je om en neem het pad waarover je gekomen bent.
Op de splitsing voor de grote berg rechts afslaan.
Op de volgende splitsing naar rechts afslaan.
Loop door tot het pad naar beneden loopt en er langs het pad tamme kastanjes staan.
Tamme Kastanjelaan
Langs het pad is een laantje van tamme kastanjes te vinden. In de herfst vallen de rijpe bolsters naar beneden en kun je er tamme kastanjes verzamelen.
De laatste eigenaresse van landgoed de Duivelsberg, Marie Schuster-Hiby, hield erg van tamme kastanjes en liet deze laan op haar landgoed aanplanten.
De oorsprong van de Tamme kastanjes op de Duivelsberg gaat verder terug. Ze zijn geïntroduceerd door de Romeinen die de kastanjes gebruikten als aanvulling op hun menu.
Route:
Loop verder naar beneden tot het pad een bocht naar links maakt en de helling verlaat.
Erosie op de Duivelsberg
De heuvels van de Duivelsberg zijn erg stijl en daarom gevoelig voor erosie. Erosie is het wegspoelen van zand en leem met het regenwater mee. Dit gebeurt wanneer de bosbodem beschadigd raakt, bijvoorbeeld door betreding en de wortels het zand niet meer vast kunnen houden. Door middel van een bord vraagt Staatsbosbeheer wandelaars op de paden te blijven. Bovendien is buiten de paden het leefgebied van de dieren, dus verstoor ze niet.
Route:
Loop verder naar beneden tot het pad een bruggetje over de beek kruist.
Bruggetje over de Beek
In de dalen van de Duivelsberg stromen kleine beekjes. Ze voeren het kwelwater uit de stuwwal af naar de Waal. Hier kruist het wandelpad zo'n beekje met een bruggetje. Let ook eens op het waterkunstwerk dat aan de overkant van de weg staat. Bureau van den Eerenbeemt adviseerde de gemeente Beek-
Ubbergen om waterstromen door middel van het project Water Werkt weer zichtbaar te maken in- en rondom de dorpen. Beek is van oudsher bekend wegens het schone water van deze beken. Er waren allerlei wasserijen voor de burgerij uit Nijmegen gevestigd. Het kunstwerk is geïnspireerd op een aantal spoelbekkens van deze wasserijen.
Route:
Neem vanaf het bruggetje over de beek het paadje richting de parkeerplaats.
Sla links af op de asfaltweg (Rijksstraatweg).
Ga rechtdoor bij de eerste weg naar links.
Loop door tot je links van de weg een gat in de heg ziet liggen.
Sla links af en loop door het gat in de heg. Achter de heg ligt een waterbekken.
Wasbekken
Van oudsher staat de streek rondom Beek en Ubbergen bekend om het heldere water dat via kleine stroompjes uit de stuwwal richting de uiterwaarden loopt.
Vanwege het heldere water ontstond al vroeg in de geschiedenis een huisindustrie van kleine wasserijen. Voor de introductie van de wasmachine vond het wassen plaats in dit soort wasbekkens. De wasvrouwen deed hun was in dit soort ondiepe wasteilen. Vervolgens werden de lakens te drogen gelegd op de bleek, graslanden, of over de meidoornheggen. De zon zorgde ervoor dat het grauwe linnen wit bleef. Op het hoogtepunt van de deze was-industrie, werd bleekmiddel uitgevonden. Ook toen lagen de lakens nog te bleken in de zon. Ze werden hagelwit. Na de opmars van de wasmachine, verdween deze traditie uit het dorpsbeeld.
Route:
Loop terug naar de asfaltweg (Rijksstraatweg) en vervolg je route.
Loop door tot de weg naar links bij huisnummer 311. (Hier staat een bordje Beekseroute).
Herenboerderij de Eland
Hier nabij Rijksstraatweg nummer 180 start de Beekseroute. Het gebouw naast dit startpunt is een rijksmonument. Het is een herenboerderij gebouw rond 1875.
Naast Boerderij de Eland is een wasbekken uit de tijd van de vele wasserijen uit de tijd van Beek.
Route:
Neem de Rijksstraatweg richting nummer 301 en kijk tegenover dit huis in de betonnen wand links van de weg.
Kwel in de helling
Dat uit de stuwwal water naar buiten treedt, ook wel kwelwater genoemd, kun je hier goed zien. Het heldere water komt hier door de opening uit de helling tevoorschijn en wordt oppervlakkig door goten afgevoerd.
In Beek en ook hier in Berg en Dal waren er in de vorige eeuw verschillende wasserijen gevestigd. Zij gebruikten dit heldere bronwater om de was en de bleek te verzorgen voor de rijke Nijmeegse families. Het linnengoed werd op de bleek (grasveld of soms de heg) te drogen gelegd, zodat het linnen mooi wit werd in de zon. Linnen had de sterke neiging grauw te worden.
Route:
Loop verder door de Rijksstraatweg tot je bij nummer 160 (links van de weg) aankomt.
Voormalig grenskantoor
Onderaan de Vossenberg ligt het voormalige grenskantoor van de Duits-Nederlandse grens van voor de annexatie van Duits grondgebied. Nu is het een driedubbele woning. Het douanekantoor uit 1929 is rijksmonument.
