De heuvels rondom Berg en Dal zijn begroeid met gemengd loofbos; je kunt er heerlijk door heen wandelen. De Duivelsberg is omgeven door een verschillende dalen. De route doet een aantal van deze dalen aan. In het Filosofendal is nog een oud graftenlandschap te vinden. Graften werden vroeger gebruikt om steile hellingen geschikt te maken voor de landbouw. De steile weilanden rondom de Vossenberg zijn voorzien van ouderwetse meidoorn heggen tussen de percelen. De hellingen van een stuwwal zoals bij Berg en dal bevatten altijd veel kwel. Tijdens de wandeling is dit goed te zien. De streek rondom Beek en Ubbergen was vanwege het heldere water van de beken bekend vanwege zijn vele wasserijen. Van deze industrie zijn nog enkele restanten in het landschap zichtbaar.
Om wandelaars die starten op de parkeerplaats aan de Kleefsebaan aan te sluiten op het wandelproject is een knooppunt nodig. Dat vind je op deze locatie.
Route:
Neem het pad dat in noordelijke richting de heuvel omhoog loopt. (Dit is het linker pad als je op de splitsing gaat staan met je rug naar de parkeerplaats.) Het pad is gemarkeerd met gele paaltjes.
Loop door tot het pad door een goot (holle weg) loopt.
Holle weg
In de ijstijden spoelde er hier door erosie met regenwater diepe dalen uit.
De karren uit de vorige eeuw maakten gebruik van deze uitgeslepen dalen om door het gebied te trekken. Zo ook dit pad met de steile zijkanten, die voor het transport van goederen is gebruikt.
We noemen dit een holle weg.
Op de vochtige zijkanten kun je soms bijzondere mossen vinden.
Route:
Loop door tot je bovenaan, vlak voordat je het autopad kruist op een splitsing van bospaadjes staat.
Gemengd loofbos
De Duivelsberg is voor een groot deel begroeid met Beukenbos. Hier is een gemengd loofbos te vinden, allerlei soorten loofbomen groeien op deze plek door elkaar. Ook zijn de bomen niet allemaal even oud; jongere boompjes staan op open plekken tussen oudere exemplaren. Dit bos is dus een eind op weg om een natuurlijk loofbos te worden.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden in het bos het pad richting de splitsing van autowegen door het bos.
Ga rechtdoor op de splitsing van paden voor auto's het pad met het rode bord met de witte streep in.
Loop door tot het pad in de bocht een ander pad kruist.
Knooppunt
Om met de software van dit wandelproject verschillende routetrajecten aan elkaar te zetten is een knooppunt nodig. Op deze locatie vind je zo'n knooppunt. Met de routeplanner op de website kun je gebruik maken van dit knooppunten systeem om rondjes naar eigen voorkeuren te plannen en gratis te printen net zoals deze wandeling.
Route:
Neem het paadje dat richting het hekje loopt.
Loop achter het hekje de trap naar beneden tot ongeveer halverwege.
Trap
Om de erosie van dit recht lopende pad op deze zeer steile helling tegen te gaan, is hier een trap aangelegd. Zo'n pad slijt minder snel uit. De terreineigenaar verzoekt je daariom ook op het pad te blijven.
Route:
Loop de trap verder af naar beneden.
Op de kruising in het dal rechtdoor, opnieuw de heuvel op en daarna weer een klein stukje naar beneden tot je in een beukenbos staat.
Beukenbos
Beukenbossen op deze schrale gronden hebben vaak geen ondergroei van kruiden. Het dichte bladpakket dat hier vrijwel onverteerd blijft liggen, geeft de voorjaarsbloeiers weinig kans te kiemen. Is de helling nog steiler, dan blaast de wind de helling schoon en vind je hier tapijten van verschillende groene mossen. Dit is aan de randen vaak te zien. Het is de moeite waard eens op die verscheidenheid te letten. Er zal een wereld van variatie voor je opengaan.
Route:
Loop door over het pad tot je rechts van het pad een weiland ziet liggen.
Uitzicht over de velden
Dit perceel heeft een heel schuine helling. Zoiets zie je in Nederland alleen in Zuid- Limburg, in het kalkgebied. Deze hellingen in de stuwwal zijn ontstaan in de laatste ijstijd.
Let eens op de verscheidenheid van bomen en struiken in de randen, die dit weiland omsluiten. Je vindt er meidoorn, sleedoorn, wilde rozen, kardinaalsmuts en veel hazelaars. Ook staan er hier en daar wilde kersen en lijsterbessen. Kortom veel voedsel voor de vogels en de kleine knaagdieren.
Route:
Volg het pad met de bocht mee naar rechts en loop langs de rand van het landbouwperceel naar beneden.
Loop door tot het pad een beek kruist.
Bronnen landschap
In de stuwwal zitten veel niet voor water doorlaatbare leemlagen. Het regelwater wat hier in dit gebied dus valt, wordt oppervlakkig afgevoerd naar de zijkanten van deze ijstijd stuwwal.
Zo ook dit beekje, dat zomer en winter water voert. De temperatuur van het water is altijd ongeveer acht graden Celcius, de temperatuur van het grondwater.
Route:
Steek de beek over en loop door tot je op een splitsing van paden uitkomt.
Filosofendal
Op de kaart staat de naam Filosofendal en onze vriend Google had hierover geen nadere informatie.
Weet iemand waar dit dal deze naam gekregen heeft?
Route:
Loop het dal omhoog en neem op de Y-splitsing aan het begin van de landbouwgrond het rechter pad.
Loop door tot je rechts van het pad de steile wand van het Filosofendal kunt zien liggen.
Graftenlandschap
kijk eens naar deze helling naast het pad. Daar zie je twee richels lopen, de graften. Waar hellingen te steil waren om te gebruiken voor de landbouw werden zogenaamde graften aangelegd.
De landbouwgrond werd in de loop van de tijd vlakker gemaakt, terwijl er tussen de percelen steile hellingen voorkomen die begroeid zijn met struiken om de helling vast te houden.
Route:
Loop verder tot je op het einde van de akker op een splitsing met klein paadje van links uitkomt.
Boerderij Filosofendal
Boven aan in het Filosofendal vind je deze witte boerderij. Hij is thans in gebruik als vakantie woning. Wie weet iets over de geschiedenis van deze oude hofstede?
Route:
Neem vanaf de splitsing het brede pad dat langs de boerderij omhoog gaat.
Loop door tot je rechts van het pad een naambordje ziet staan.
Laantje van Piet van Rossum
Midden in het bos staat dit straatnaam bordje voor Piet van Rossum. Weet iemand iets over de historie van deze plek en waarom Piet van Rossum juist hier een straatbordje gekregen heeft.
Route:
Loop verder omhoog tot je op een T-splitsing uitkomt.
Knooppunt met informatie bord
Voor het plaatsen van informatie borden hoef je niet altijd een paal in de grond te slaan. In de achtertuin van het infocentrum voor het Nederlands Cultuurlandschap kent men creatieve oplossingen.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad in westelijke richting. (Dit is het pad met de witte paaltjes dat niet richting het informatiecentrum gaat.)
Loop door tot je op een splitsing met een pad van rechts bij een bankje aankomt.
Bankje op Landgoed De Vossenberg
Het heuvelachtig landschap had ook al aan het begin van de vorige eeuw een grote aantrekkingskracht op de gegoede burgerij. ook zij genoten van het uitzicht naar beide kanten over de Betuwe. Enkelen kozen voor het buiten wonen, soms alleen in de zomer. Zo zijn hier net als in Oosterbeek diverse landgoederen ontstaan op de stuwwal, zoals dit landgoed De Vossenberg.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad dat in noordelijke richting het bos in loopt. (Dit pad is gemarkeerd met witte paaltjes.)
Volg het pad terwijl het langzaam aan het dal in loopt.
Loop door tot je uitkomt op een splitsing van paden bij een bankje met mooi uitzicht.
Knooppunt Vossenberg
Er liggen vele paden en paadjes over de stuwwal. Vaak volgen deze paden de hoogtelijnen, zodat je wat gemakkelijker loopt, als je eenmaal de stuwwal hebt beklommen. Met onze routes proberen we een wandeling samen te stellen waarin informatie uit diverse bronnen is verwerkt.
Route:
Ga met je rug naar het bankje staan en neem het rechtse pad het dal in. (Dit pad is gemarkeerd met witte paaltjes.)
Loop een klein eindje door tot de eerste bocht war er in het bos een heel aantal boomwortels op het pad te vinden zijn.
Boomwortels
Boomwortels houden de grond vast en zorgen ervoor dat de erosie van stromend regenwater geen vat op de grond krijgt. Onder de grond heeft een boom een netwerk van wortels net zo groot als de boom boven de grond is. Hier kun je de uitgestrekte netwerken van de grote wortels zien, die de boom verankeren in de grond. Grote wortels vertakken onder de grond net zolang tot het haarwortels zijn, die uit de bodem water met voedingsstoffen voor de hele boom opnemen. Aan de oppervlakte, waar vanwege het pad weinig haarwortels zitten spoelt bij een regenbui soms veel grond weg. Daarom kun je hier het netwerk van de grote wortels prachtig zien liggen.
Route:
Loop verder naar beneden tot het pad een scherpe bocht naar links maakt en er rechts van het pad een bankje staat.
Uitzicht
Vanaf het bankje heb je een adembenemend uitzicht over het dal onderaan de Vossenberg dat voorzien is van meidoornheggen. Het steile graftenlandschap voorzien van meidoornheggen, dat je hier voor je ziet, vind je elders in Nederland alleen in Zuid Limburg. Als bezoeker waan je je hier in het buitenland.
Route:
Volg het pad verder langs de rand van het weiland.
Loop door tot het pad een haakse bocht naar rechts maakt en er links een hek staat.
Begrazing met runderen
De weilanden, die hier aan de rand van de Vossenberg liggen, worden in de zomermaanden begraasd door runderen. Ook worden de weilanden aan het eind van het seizoen gemaaid en wordt het maaisel afgevoerd. Dit moet ervoor zorgen dat de weilanden verschralen en allerei bijzondere planten, zoals blauwe grasklokjes die in de zomer verderop staan, terugkeren.
De koeien staan niet achter prikkeldraad, maar meidoornhagen houden de koeien in de weiden. Deze vorm van versperring werd voor de uitvinding van prikkeldraad algemeen toegepast. De Stichting Nederlands Cultuurlandschap zet zich de laatste jaren in voor het herstel van deze heggen.
Route:
Volg het pad verder omhoog langs het weiland tot het pad een scherpe bocht naar links maakt en je een hek van het weiland ziet liggen.
Graftenlandschap
Direct naast het pad is een zogenaamde graft te vinden en verderop in het weiland ligt er nog één. Een graft is een steile helling die een leemhelling verdeelt in minder steile terrassen en ligt evenwijdig aan de hoogtelijnen. Om erosie tegen te gaan werden op de steilere bouwlanden in Limburg heggen geplant. Doordat er tegen de heggen materiaal aanspoelde en achter de heggen materiaal wegspoelde, ontstonden graften of steilranden. Een landschap met graften afgewisseld met terrassen, een graftenlandschap, is minder steil en daardoor geschikter voor de landbouw.
Route:
Volg het pad verder naar beneden, langs het hek van de weilanden (links) tot je op een splitsing van paden uitkomt en kijkt over de heg aan de overkant van het pad.
Rietveld op de heuvel
In het weiland bovenop deze helling zie je een rietveld. Riet groeit alleen daar, waar water het hele jaar door beschikbaar is. Op deze plek is er dus kwelwater aan de oppervlakte gekomen.
Het is dus een drassige plek bovenop de helling daar waar je dat helemaal niet zo gauw zou verwachten.
Route:
Loop vanaf de Y-splitsing het brede pad naar beneden het dal in.
Loop verder naar het brede pad naar beneden tot het pad een bocht naar links maakt.
Herberg
In de schuur van de herenboerderij schijnt een Herberg gevestigd te zijn. Wie kan hier meer over vertellen?
Route:
Loop verder tot je beneden aan op een T-splitsing met de weg staat.
Herenboerderij de Eland
Hier nabij Rijksstraatweg nummer 180 start de Beekseroute. Het gebouw naast dit startpunt is een rijksmonument. Het is een herenboerderij gebouw rond 1875.
Naast Boerderij de Eland is een wasbekken uit de tijd van de vele wasserijen uit de tijd van Beek.
Route:
Ga met je rug richting de heuvel staan en neem op de splitsing de rechter weg (Rijksstraatweg).
Loop door tot je aan de rechter kant van de weg een gat in de heg ziet.
Sla rechts af en loop door het gat in de heg. Achter het gat in de heg ligt een waterbekken.
Wasbekken
Van oudsher staat de streek rondom Beek en Ubbergen bekend om het heldere water dat via kleine stroompjes uit de stuwwal richting de uiterwaarden loopt.
Vanwege het heldere water ontstond al vroeg in de geschiedenis een huisindustrie van kleine wasserijen. Voor de introductie van de wasmachine vond het wassen plaats in dit soort wasbekkens. De wasvrouwen deed hun was in dit soort ondiepe wasteilen. Vervolgens werden de lakens te drogen gelegd op de bleek, graslanden, of over de meidoornheggen. De zon zorgde ervoor dat het grauwe linnen wit bleef. Op het hoogtepunt van de deze was-industrie, werd bleekmiddel uitgevonden. Ook toen lagen de lakens nog te bleken in de zon. Ze werden hagelwit. Na de opmars van de wasmachine, verdween deze traditie uit het dorpsbeeld.
Route:
Loop terug richting de Rijksstraat weg en loop verder.
Loop door tot je na huisnummer 377, de bebouwde kom van Berg en Dal uitloopt en bij een parkeerplaats aankomt.
Sla bij de parkeerplaats rechts af, het pad links naast de beek en volg het paadje een paar meter tot je bij een bruggetje over de beek uitkomt.
Bruggetje over de Beek
In de dalen van de Duivelsberg stromen kleine beekjes. Ze voeren het kwelwater uit de stuwwal af naar de Waal. Hier kruist het wandelpad zo'n beekje met een bruggetje. Let ook eens op het waterkunstwerk dat aan de overkant van de weg staat. Bureau van den Eerenbeemt adviseerde de gemeente Beek-
Ubbergen om waterstromen door middel van het project Water Werkt weer zichtbaar te maken in- en rondom de dorpen. Beek is van oudsher bekend wegens het schone water van deze beken. Er waren allerlei wasserijen voor de burgerij uit Nijmegen gevestigd. Het kunstwerk is geïnspireerd op een aantal spoelbekkens van deze wasserijen.
Route:
Neem het pad dat in oostelijke richting over het bruggetje loopt en vervolgens een bocht naar rechts maakt en langs de helling omhoog loopt.
Loop door tot vlak na de bocht naar rechts.
Erosie op de Duivelsberg
De heuvels van de Duivelsberg zijn erg stijl en daarom gevoelig voor erosie. Erosie is het wegspoelen van zand en leem met het regenwater mee. Dit gebeurt wanneer de bosbodem beschadigd raakt, bijvoorbeeld door betreding en de wortels het zand niet meer vast kunnen houden. Door middel van een bord vraagt Staatsbosbeheer wandelaars op de paden te blijven. Bovendien is buiten de paden het leefgebied van de dieren, dus verstoor ze niet.
Route:
Loop door omhoog tot het pad voorzien is van een laan tamme kastanjes naast het pad.
Tamme Kastanjelaan
Langs het pad is een laantje van tamme kastanjes te vinden. In de herfst vallen de rijpe bolsters naar beneden en kun je er tamme kastanjes verzamelen.
De laatste eigenaresse van landgoed de Duivelsberg, Marie Schuster-Hiby, hield erg van tamme kastanjes en liet deze laan op haar landgoed aanplanten.
De oorsprong van de Tamme kastanjes op de Duivelsberg gaat verder terug. Ze zijn geïntroduceerd door de Romeinen die de kastanjes gebruikten als aanvulling op hun menu.
Route:
Loop verder over het pad tot je bovenaan bent.
Sla bovenaan links af en loop door tot je op een splitsing met een pad naar links uitkomt.
Neem het pad naar links en loop door tot je bij het uitzichtpunt bent.
Uitzicht de Duivelsberg
De burcht op de Duivelsberg bestaat uit twee burchten. De kleinere burcht waar je nu staat diende vermoedelijk om over de omgeving uit te kijken en deze te bewaken. Dat uitzicht over de Betuwe en de overkant van de Betuwe, heb je nog altijd: Bij mooi weer kun je de Duno, de Veluwezoom, Arnhem, het Wylerbergmeer, de Millingerwaard, het Monferland, Hoch Elten en Zylfich zien liggen. Kijk hiervoor op het metalen informatiebord.
Route:
Draai je om en neem hetzelfde pad terug.
Loop door tot je in de greppel net na het uitzichtpunt staat.
Verdedingsgreppel
Dat ook bij het uitzichtpunt nog een tweede kleine motte, een burcht, heeft gestaan is af te leiden uit deze verdedingsgreppel die er rond omheen gegraven is.
Route:
Loop verder en ga rechtdoor op de kruising het pad de grote berg omhoog.
Loop door tot je boven op de berg staat.
Top Duivelsberg
Op de top van de Duivelsberg stond ooit burchtMergelp. Deze burcht is rond het jaar 1000 gebouwd door Graaf Balderik en zijn vrouw Adela. De burcht was vormgegeven als een motte, een houten kasteel op een heuvel. Bijzonderheid is dat deze burcht uit twee delen bestond. Een hoofdburcht en een uitkijktoren.
De Duivelsberg was van oorsprong Duits grondgebied en werd in 1949 door Nederland geannexeerd als genoegdoening. In 1963 zijn de meeste geannexeerde gebieden aan Duitsland teruggegeven. De Duivelsberg niet; dit natuurgebied bleef Nederlands.
Van 1906 tot 1965 was de Duivelsberg eigendom van Maria Schuster-Hilby, een vriendin van Helene Kröller Müller. Zij verkocht het landgoed en het landhuis aan de Nederlandse staat. Sindsdien is het in beheer bij Staatsbosbeheer.
Route:
Loop de heuvel aan de andere kant naar beneden.
Ga rechtdoor op de krusing en loop door tot je op de parkeerplaats bij Pannekoekenhuis de Duivelsberg staat.
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg is al meer dan 50 jaar een begrip op de Duivelsberg. Je kunt in deze oude boerderij heerlijk pannenkoeken eten. Het terras op het zuiden is in de zomer druk bezocht door wandelaars en dagjesmensen. Het pannenkoekenhuis dankt zijn naam aan de Duivelsberg, waarop vroeger een motte (een verdedigingsburcht) te vinden was.
Route:
Neem het pad dat aan het eind van de parkeerplaats rechts af het bos ingaat.
Loop door tot je op een T-splitsing bij het landbouwperceel uitkomt. Sla hier links af.
Loop verder langs de bosrand tot je op een splitsing met een pad van rechts uitkomt.
Grenspaal 635
De grens tussen Nederland en de buurlanden is gemarkeerd met grenspalen. Hier zie je grenspaal nummer: 635. Soms zijn het prachtige exemplaren gehouwen uit steen, soms betonnen exemplaren zoals deze. De Duivelsberg behoorde voor de oorlog aan Duitsland. De grenspalen zijn dus redelijk recent geplaatst en daarom in beton uitgevoerd. Langs de hele grens zijn grenspalen te vinden; er is zelfs een grenspalen wandelroute.
Route:
Neem vanaf de grenssteen het paadje dat tussen de landbouwpercelen door en verder langs de bosrand loopt.
Ga verder tot je op de hoek van het landbouwperceel uitkomt; tot waar het paadje helemaal het bos in loopt.
Vergezicht over de velden
Vanaf deze hoek van het landbouwperceel kun je prachtig zien hoe glooiend het gebied rond de Duivelsberg is. Je hebt een prachtig vergezicht over de velden Duitsland in; want je staat hier op de grens tussen Nederland en Duitsland. Aan de horizon zie je nog een hoogzit staan. Deze wordt gebruikt bij de jacht op reeën en ander wild. De aantallen van deze dieren worden beperkt gehouden om te voorkomen dat ze te veel schade aan de landbouwgewassen veroorzaken.
Route:
Loop verder over het pad tot je bij de heksenkuil uitkomt.
Heksendans
De Heksendan is vermoedelijk in de Romeinse tijd ontstaan door afgraven van leem voor de dakpannen industrie rond de Duivelsberg. Het is een vochtige plek waar vandaag de dag nog steeds water in staat. Op vochtige dagen in de herfst hangt er nevel in de kuil. Mensen in de middeleeuwen dachten daarom dat de kuil behekst was. Vandaar de naam Heksendans in de volksmond, die de kuil tot de dag van vandaag draagt.
Route:
Volg het pad verder tot je onderaan de holle weg staat.
Holle weg
Het pad loopt hier door een dalletje heen; het pad is jarenlang uitgesleten door stromend regenwater. Zo'n soort weg heet een holle weg. Rondom de Duivelsberg vind je verschillende holle wegen. Langs de steile kanten treedt water uit,waardoor er soms bijzondere mossen en planten te vinden zijn.
Route:
Loop door tot je op een splitsing van paden bij de parkeerplaats bent.
Knooppunt Kleefsebaan
Om wandelaars die starten op de parkeerplaats aan de Kleefsebaan aan te sluiten op het wandelproject is een knooppunt nodig. Dat vind je op deze locatie.
