Uit de hellingen bij Berg en dal komt veel kwelwater. Op sommige punten langs de route is dit te zien. Bij de Vossenberg ligt een dal, dat nog voorzien is van meidoornheggen als afscheiding tussen de percelen. Goed voor een aantal mooie uitzichten. De steile weilanden rondom de Vossenberg zijn voorzien van ouderwetse meidoorn heggen tussen de percelen. Onderweg kom je langs het Informatiecentrum Nederlands Cultuurlandschap. Het terrein rondom Berg en Dal en Beek wordt gekenmerkt door steile heuvels met op sommige vlakken kleinschalige landbouwpercelen. Je komt door het Filosofendal. Het landschap doet hier met zijn steile weiden haast buitenlands aan.
Hier nabij Rijksstraatweg nummer 180 start de Beekseroute. Het gebouw naast dit startpunt is een rijksmonument. Het is een herenboerderij gebouw rond 1875.
Naast Boerderij de Eland is een wasbekken uit de tijd van de vele wasserijen uit de tijd van Beek.
Route:
Neem de Rijksstraatweg richting nummer 301 en kijk tegenover dit huis in de betonnen wand links van de weg.
Kwel in de helling
Dat uit de stuwwal water naar buiten treedt, ook wel kwelwater genoemd, kun je hier goed zien. Het heldere water komt hier door de opening uit de helling tevoorschijn en wordt oppervlakkig door goten afgevoerd.
In Beek en ook hier in Berg en Dal waren er in de vorige eeuw verschillende wasserijen gevestigd. Zij gebruikten dit heldere bronwater om de was en de bleek te verzorgen voor de rijke Nijmeegse families. Het linnengoed werd op de bleek (grasveld of soms de heg) te drogen gelegd, zodat het linnen mooi wit werd in de zon. Linnen had de sterke neiging grauw te worden.
Route:
Loop verder door de Rijksstraatweg tot je bij nummer 160 (links van de weg) aankomt.
Voormalig grenskantoor
Onderaan de Vossenberg ligt het voormalige grenskantoor van de Duits-Nederlandse grens van voor de annexatie van Duits grondgebied. Nu is het een driedubbele woning. Het douanekantoor uit 1929 is rijksmonument.
Route:
Neem het pad dat tussen de huizen door naar boven gaat (bij nummer 156?).
Loop door tot je bij een huis aankomt en rechts van het pad een informatiebord staat.
Informatiebord
Hier langs het pad is een informatiebord van het Nederlands Cultuurlandschap, waarin zij informatie geven over deze omgeving en hun werkzaamheden voor ons landschap.
Route:
Volg het pad een stukje verder omhoog, tot je tussen de bomen loopt.
Smorenhoek
Deze holle weg in de Smorenhoek was een van de vele toegangswegen om de helling op te komen met paard en wagen. Als je in een grote villa zoals op de Vossenberg woonde,e moest je alles met paard en wagen naar boven brengen. Ook alle benodigdheden voor het huishouden werden via deze steile paden aangevoerd.
Route:
Loop door tot je tussen de bomen vandaan bent en op een splitsing van wegen bij hekken van de weilanden uitkomt.
Uitzichtpunt Vossenberg
Vanaf deze steile kant van de stuwwal kijk je in het dal van de Rijn(Waal). Geologisch is dit een heel bijzondere plek. de Rijn verlegde hier haar bedding.
Het Rijnwater stroomde vóór de laatste ijstijden via Doesburg door de bedding van de IJssel naar de Noordzee. Toen het ijs uit het Noorden deze weg versperde tijdens de laatste ijstijd, kon het Rijnwater op het Duitse gebied niet weg. Er ontstond een grote watervlakte. Op de zwakste plek in de stuwwal, hier tussen Elten en Kleef, brak de Rijn door. De Rijn zocht een nieuwe bedding via de Betuwe naar Katwijk richting Noordzee. Zo zijn er in de Betuwe vele grindbanken ontstaan.
De steil hellingen bij Beek en Berg en Dal zijn de stille getuigen van dit verwoestende watergeweld.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het paadje dat de berg oploopt.
Loop door tot je links van het pad een goed zicht hebt op de gevlochten heg.
Heggen
Hier zie je zo'n voorbeeld van een aangelegde heg in oude stijl. de takken zijn gevochten tot een dicht netwerk. Een deel van de takken die in de grond worden gestoken schiet wortel. Levende takken verrotten niet snel. Daarom raakt zo'n levende heg niet snel in verval en kan jaren meegaan.
Route:
Loop door tot je links een mooi uitzicht over het dal hebt.
Uitzicht over het dal
Oude landbouwpercelen werden voor de uitvinding van het prikkeldraad gescheiden door heggen van stekelige struiken zoals meidoorn, rozen en sleedoorn. Als deze struiken dicht naast elkaar geplant worden, en eventueel later in elkaar gevlochten, ontstaat er een ondoordringbare afscheiding.
De Britse kroonprins Charles is evenals het Nederlands cultuurlandschap een promotor voor het herstel van deze heggen.
Door de stekelige struiken kunnen de vogeltjes er goed beschermd hun nest in bouwen. In de herfst is er voldoende voedsel vinden voor de vogels op doortrek, vanwege de bessen dragende struiken.
Route:
Loop verder tot je op een splitsing bij een bankje uitkomt.
Knooppunt Vossenberg
Er liggen vele paden en paadjes over de stuwwal. Vaak volgen deze paden de hoogtelijnen, zodat je wat gemakkelijker loopt, als je eenmaal de stuwwal hebt beklommen. Met onze routes proberen we een wandeling samen te stellen waarin informatie uit diverse bronnen is verwerkt.
Route:
Ga met je rug naar het bankje staan en neem het rechtse pad het dal in. (Dit pad is gemarkeerd met witte paaltjes.)
Loop een klein eindje door tot de eerste bocht war er in het bos een heel aantal boomwortels op het pad te vinden zijn.
Boomwortels
Boomwortels houden de grond vast en zorgen ervoor dat de erosie van stromend regenwater geen vat op de grond krijgt. Onder de grond heeft een boom een netwerk van wortels net zo groot als de boom boven de grond is. Hier kun je de uitgestrekte netwerken van de grote wortels zien, die de boom verankeren in de grond. Grote wortels vertakken onder de grond net zolang tot het haarwortels zijn, die uit de bodem water met voedingsstoffen voor de hele boom opnemen. Aan de oppervlakte, waar vanwege het pad weinig haarwortels zitten spoelt bij een regenbui soms veel grond weg. Daarom kun je hier het netwerk van de grote wortels prachtig zien liggen.
Route:
Loop verder naar beneden tot het pad een scherpe bocht naar links maakt en er rechts van het pad een bankje staat.
Uitzicht
Vanaf het bankje heb je een adembenemend uitzicht over het dal onderaan de Vossenberg dat voorzien is van meidoornheggen. Het steile graftenlandschap voorzien van meidoornheggen, dat je hier voor je ziet, vind je elders in Nederland alleen in Zuid Limburg. Als bezoeker waan je je hier in het buitenland.
Route:
Volg het pad verder langs de rand van het weiland.
Loop door tot het pad een haakse bocht naar rechts maakt en er links een hek staat.
Begrazing met runderen
De weilanden, die hier aan de rand van de Vossenberg liggen, worden in de zomermaanden begraasd door runderen. Ook worden de weilanden aan het eind van het seizoen gemaaid en wordt het maaisel afgevoerd. Dit moet ervoor zorgen dat de weilanden verschralen en allerei bijzondere planten, zoals blauwe grasklokjes die in de zomer verderop staan, terugkeren.
De koeien staan niet achter prikkeldraad, maar meidoornhagen houden de koeien in de weiden. Deze vorm van versperring werd voor de uitvinding van prikkeldraad algemeen toegepast. De Stichting Nederlands Cultuurlandschap zet zich de laatste jaren in voor het herstel van deze heggen.
Route:
Volg het pad verder omhoog langs het weiland tot het pad een scherpe bocht naar links maakt en je een hek van het weiland ziet liggen.
Graftenlandschap
Direct naast het pad is een zogenaamde graft te vinden en verderop in het weiland ligt er nog één. Een graft is een steile helling die een leemhelling verdeelt in minder steile terrassen en ligt evenwijdig aan de hoogtelijnen. Om erosie tegen te gaan werden op de steilere bouwlanden in Limburg heggen geplant. Doordat er tegen de heggen materiaal aanspoelde en achter de heggen materiaal wegspoelde, ontstonden graften of steilranden. Een landschap met graften afgewisseld met terrassen, een graftenlandschap, is minder steil en daardoor geschikter voor de landbouw.
Route:
Volg het pad verder naar beneden, langs het hek van de weilanden (links) tot je op een splitsing van paden uitkomt en kijkt over de heg aan de overkant van het pad.
Rietveld op de heuvel
In het weiland bovenop deze helling zie je een rietveld. Riet groeit alleen daar, waar water het hele jaar door beschikbaar is. Op deze plek is er dus kwelwater aan de oppervlakte gekomen.
Het is dus een drassige plek bovenop de helling daar waar je dat helemaal niet zo gauw zou verwachten.
Route:
Loop omhoog en neem op de Y-splitsing het linker pad.
Loop door tot je links van het pad een huis ziet staan.
Informatiecentrum Nederlands Cultuurlandschap
Op zondagen en op woensdag middag is behalve de landschapstuin ook het informatiecentrum van het Nederlands Cultuurlandschap geopend voor publiek. Soms zijn er concerten in dit historische gebouw.
Let eens op de vele kabouters in de tuin van het sprookjeshuisje en het kleine Mariabeeld rechts van het hek.
Route:
Loop verder omhoog tot je bij een weiland op een splitsing met een pad van links uitkomt.
Weiland op de Heuvels
Een wandeling met je aangelijnde hond is een genot door de heuvelachtige landschap met afwisselend bossen en open terreinen. Juist in het voorjaar of in herfst bij de wisseling van de seizoenen is het fijn in de middagzon te wandelen of even uit te rusten op één van de vele bankjes. Mocht je hond dorst hebben, bij dit hekje is er een drinkbak voor vee waar je eventueel wat water voor je hond kunt nemen.
Route:
Neem het brede pad dat rechts langs het weiland omhoog gaat.
Loop door tot je bij een tweede weiland links van het pad aankomt en je aan je linker hand aan de overkant van het weiland een huis ziet liggen.
Achterkant Villa Wylerberg
Je kijkt hier naar de achterzijde van Villa Wylerberg. Het lijkt een modern gebouw, maar het huis werd al tussen 1921 en 1924 gebouwd door Marie Schuster-Hiby. Het huis is gebouwd in een expressionistische stijl, naar ontwerp van de Duitse architect Otto Bartning. Samen met Walter Gropius was hij in 1918 betrokken bij de oprichting van Bauhaus in Weimar.
Het ontwerp van het huis is nauw verbonden met de locatie met zicht van Arnhem tot aan Hoog Elten in het landschap van de Duivelsberg met zijn bossen met vele tamme Kastanjes. Het huis was voorzien van slechts een kleine sier en groentetuin.
In 1965 is het huis door de familie verkocht aan de Nederlandse Staat. Sinds 1985 is het een rijksmonument. Enkele natuurorganisaties vinden op dit moment onderdak in het huis.
Route:
Blijf het pad volgen tot je bij een tweede landbouwperceel uitkomt en je aan je linker hand een goed zicht op het perceel hebt.
Kleinschalige landbouw
Op de steile hellingen rondom de Duivelsberg komt landbouw voor op dit soort kleinschalige percelen. Het zijn oude percelen die al lang in gebruik zijn als landbouwgrond.
Een boer kan in verband met het uitbreken van gewasziektes niet jaren achter elkaar hetzelfde gewas verbouwen op een perceel. Er wordt daarom wisselbouw toegepast.
Route:
Volg het paadje langs de landbouwpercelen naar beneden, door het bos stijl naar beneden tot je op een Y-splitsing bij een huis aankomt.
Steile paden
Het gebied van de Duivelsberg en omgeving is sinds de ijstijden door de rivier aangesneden. Daarom zijn de hellingen zo steil. Hier een voorbeeld van zo'n steil pad. Bij nat weer is stevig schoeisels aan te bevelen.
Route:
Ga met je rug richting het huis staan en neem het brede linker pad op de Y-splitsing.
Bij de volgende Y-splitsing het rechter pad aanhouden.
Loop door tot je bij een landbouwperceel op een dubbele Y-splitsing uitkomt.
Filosofendal
Op de kaart staat de naam Filosofendal en onze vriend Google had hierover geen nadere informatie.
Weet iemand waar dit dal deze naam gekregen heeft?
Route:
Volg het pad door het Filosofendal naar beneden het bos in en sla meteen links af op de Y-splitsing.
Volg het kleine paadje de helling omhoog en sla links af op de splitsing bij de haarspeldbocht.
Loop door tot je op een weiland staat.
Weiland in het Filosofendal
Heb je de prachtig uitgegroeide bomen gezien op dit weiland in het Filosofendal? Als je een boom de ruimte geeft om uit te groeien, kun je vooral in de winter zien hoe deze zich heel regelmatig zich vertakt. De vertekking is kenmerkend voor de soort.
Door schade bij ijzel, breken er soms takken uit. Die worden niet weer vervangen. Het blijven onregelmatigheden. Het is dus niet altijd de mens die schade aan de natuur veroorzaakt.
Route:
Blijf het paadje volgen de heuvel omhoog.
Loop door tot je op een splitsing van paden komt.
Knooppunt Kastanje
Onze wandelingen bestaan uit diverse trajecten, die aan elkaar geknoopt kunnen worden. Je kunt dus zelf ook je wandeling samenstellen met onze route planner, te vinden onder het kopje wandelingen. Hiervoor zijn knooppunten nodig. Op dit knoop[punt staat een tamme kastanje.
In de bossen rondom de Duivelsberg staan sinds de Romeinse tijd al veel Tamme Kastanjes.
Route:
Ga met je rug richting het pad het dal in staan en neem het rechter pad op de Y-splitsing, dit is het pad met de witte paaltjes.
Loop door tot je op een splitsing met een pad van links aankomt.
Knooppunt met informatie bord
Voor het plaatsen van informatie borden hoef je niet altijd een paal in de grond te slaan. In de achtertuin van het infocentrum voor het Nederlands Cultuurlandschap kent men creatieve oplossingen.
Route:
Neem het pad vanaf de T-splitsing dat door de poot van de T het dal inloopt.
Loop een klein eindje door tot je links van het pad een straatnaambordje ziet staan.
Laantje van Piet van Rossum
Midden in het bos staat dit straatnaam bordje voor Piet van Rossum. Weet iemand iets over de historie van deze plek en waarom Piet van Rossum juist hier een straatbordje gekregen heeft.
Route:
Blijf het pad volgen het dal in tot je vlak na een boerderij op een splitsing met een paadje van rechts langs de rand van een akker uitkomt.
Boerderij Filosofendal
Boven aan in het Filosofendal vind je deze witte boerderij. Hij is thans in gebruik als vakantie woning. Wie weet iets over de geschiedenis van deze oude hofstede?
Route:
Neem het kleine paadje dat langs de akker het bos inloopt.
Loop door tot je op een splitsing van paden bij een wegwijzer uitkomt.
Loop naar de wegwijzer toe.
Wegwijzer
Deze wegwijzer staat vlak bij een beekje dat naar benden richting de Waal stroomt. Hij wijst wandelaars al vele jaren de weg richting Berg en Dal en naar de Duivelsberg.
Route:
Neem vanaf de wegwijzer het pad dat de beek oversteekt en ga aan de andere kant van het dal de heuvel omhoog.
Ga rechtdoor op een splitsing met een pad naar rechts.
Loop door tot je rechts van het pad bovenaan de heuvel een monument (opmerkelijke zuil) ziet staan.
Monument dakpannenfabriek
Dat hier rond de Duivelsberg al vele jaren dakpannen geproduceerd worden op industriële schaal gedenkt dit monument. De grondstoffen, een mengsel van leem en klei liggen rond de Duivelsberg voor het oprapen. Al in de Romeinse tijd was hier daarom een dakpannen industrie te vinden. Romeinse dakpannen werden voorzien van een stempel door de fabriek waar ze gemaakt werden. Met bodemvondsten is het bestaan van deze industrie dus aan te tonen. Het produceren van dakpannen op deze wijze heeft geduurd tot rond 1900, toen er nieuwe productie methoden kwamen.
Route:
Blijf het pad langs de bosrand volgen tot je rechts van het pad een goed uitzicht over de landbouwpercelen hebt.
Uitzicht over het dal.
Tijdens de wandelingen over de Duivelsberg en omgeving kun je telkens verrast worden door prachtige uitzichten over het golvende heuvelland.
Ook de toeristen weten de Duivelsberg te waarderen als vakantiegebied. Ze verblijven graag op de camping, die je in de verte ziet liggen.
Route:
Blijf het pad volgen tot je op een splitsing van paden uitkomt bij een breed autopad.
Volg hier de autoweg het bos in.
Waar de autoweg zich splitst rechts af het bos in en een klein eindje doorlopen tot je op een splitsing van bospaden staat.
Gemengd loofbos
De Duivelsberg is voor een groot deel begroeid met Beukenbos. Hier is een gemengd loofbos te vinden, allerlei soorten loofbomen groeien op deze plek door elkaar. Ook zijn de bomen niet allemaal even oud; jongere boompjes staan op open plekken tussen oudere exemplaren. Dit bos is dus een eind op weg om een natuurlijk loofbos te worden.
Route:
Neem het paadje dat parallel aan de weg in oostelijke richting loopt. (Dit paadje is voorzien van paaltjes en klimt eerst een klein eindje omhoog.)
Loop door tot je rechts van het pad een landbouwperceel ziet liggen.
Uitzicht over het dal
Vanaf het wandelpad heb je even een prachtig uitzicht over de landbouwpercelen richting Duitsland. Twee coulissen van groen langs de rand van het perceel leiden je blik. Op mooie dagen kun je Kranenburg met zijn mini kathedraal in Duitsland zien liggen.
Route:
Blijf het paadje met de paaltjes erlangs volgen tot je bij Pannenkoekenhuis de Duivelsberg staat.
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg
Pannenkoekenhuis de Duivelsberg is al meer dan 50 jaar een begrip op de Duivelsberg. Je kunt in deze oude boerderij heerlijk pannenkoeken eten. Het terras op het zuiden is in de zomer druk bezocht door wandelaars en dagjesmensen. Het pannenkoekenhuis dankt zijn naam aan de Duivelsberg, waarop vroeger een motte (een verdedigingsburcht) te vinden was.
Route:
Neem het pad dat links achter op de parkeerplaats langs het informatiebord het bos inloopt.
Ga rechtdoor op de kruising het pad de heuvel omhoog.
Loop door tot je bovenaan bent.
Top Duivelsberg
Op de top van de Duivelsberg stond ooit burcht Mergelp. Deze burcht is rond het jaar 1000 gebouwd door Graaf Balderik en zijn vrouw Adela. De burcht was vormgegeven als een motte, een houten kasteel op een heuvel. Bijzonderheid is dat deze burcht uit twee delen bestond. Een hoofdburcht en een uitkijktoren.
De Duivelsberg was van oorsprong Duits grondgebied en werd in 1949 door Nederland geannexeerd als genoegdoening. In 1963 zijn de meeste geannexeerde gebieden aan Duitsland teruggegeven. De Duivelsberg niet; dit natuurgebied bleef Nederlands.
Van 1906 tot 1965 was de Duivelsberg eigendom van Maria Schuster-Hilby, een vriendin van Helene Kröller Müller. Zij verkocht het landgoed en het landhuis aan de Nederlandse staat. Sindsdien is het in beheer bij Staatsbosbeheer.
Route:
Loop aan de overkant weer naar beneden de heuvel af.
Ga rechtdoor op de krusing richting het uitzichtpunt.
Loop door tot je bij de greppel voor het uitzichtpunt bent.
Verdedingsgreppel
Dat ook bij het uitzichtpunt nog een tweede kleine motte, een burcht, heeft gestaan is af te leiden uit deze verdedingsgreppel die er rond omheen gegraven is.
Route:
Loop verder tot je bij het uitzichtpunt bent.
Uitzicht de Duivelsberg
De burcht op de Duivelsberg bestaat uit twee burchten. De kleinere burcht waar je nu staat diende vermoedelijk om over de omgeving uit te kijken en deze te bewaken. Dat uitzicht over de Betuwe en de overkant van de Betuwe, heb je nog altijd: Bij mooi weer kun je de Duno, de Veluwezoom, Arnhem, het Wylerbergmeer, de Millingerwaard, het Monferland, Hoch Elten en Zylfich zien liggen. Kijk hiervoor op het metalen informatiebord.
Route:
Draai je om en neem het pad waarover je gekomen bent.
Op de splitsing voor de grote berg rechts afslaan.
Op de volgende splitsing naar rechts afslaan.
Loop door tot het pad naar beneden loopt en er langs het pad tamme kastanjes staan.
Tamme Kastanjelaan
Langs het pad is een laantje van tamme kastanjes te vinden. In de herfst vallen de rijpe bolsters naar beneden en kun je er tamme kastanjes verzamelen.
De laatste eigenaresse van landgoed de Duivelsberg, Marie Schuster-Hiby, hield erg van tamme kastanjes en liet deze laan op haar landgoed aanplanten.
De oorsprong van de Tamme kastanjes op de Duivelsberg gaat verder terug. Ze zijn geïntroduceerd door de Romeinen die de kastanjes gebruikten als aanvulling op hun menu.
Route:
Loop verder naar beneden tot het pad een bocht naar links maakt en de helling verlaat.
Erosie op de Duivelsberg
De heuvels van de Duivelsberg zijn erg stijl en daarom gevoelig voor erosie. Erosie is het wegspoelen van zand en leem met het regenwater mee. Dit gebeurt wanneer de bosbodem beschadigd raakt, bijvoorbeeld door betreding en de wortels het zand niet meer vast kunnen houden. Door middel van een bord vraagt Staatsbosbeheer wandelaars op de paden te blijven. Bovendien is buiten de paden het leefgebied van de dieren, dus verstoor ze niet.
Route:
Loop verder naar beneden tot het pad een bruggetje over de beek kruist.
Bruggetje over de Beek
In de dalen van de Duivelsberg stromen kleine beekjes. Ze voeren het kwelwater uit de stuwwal af naar de Waal. Hier kruist het wandelpad zo'n beekje met een bruggetje. Let ook eens op het waterkunstwerk dat aan de overkant van de weg staat. Bureau van den Eerenbeemt adviseerde de gemeente Beek-
Ubbergen om waterstromen door middel van het project Water Werkt weer zichtbaar te maken in- en rondom de dorpen. Beek is van oudsher bekend wegens het schone water van deze beken. Er waren allerlei wasserijen voor de burgerij uit Nijmegen gevestigd. Het kunstwerk is geïnspireerd op een aantal spoelbekkens van deze wasserijen.
Route:
Neem vanaf het bruggetje over de beek het paadje richting de parkeerplaats.
Sla links af op de asfaltweg (Rijksstraatweg).
Ga rechtdoor bij de eerste weg naar links.
Loop door tot je links van de weg een gat in de heg ziet liggen.
Sla links af en loop door het gat in de heg. Achter de heg ligt een waterbekken.
Wasbekken
Van oudsher staat de streek rondom Beek en Ubbergen bekend om het heldere water dat via kleine stroompjes uit de stuwwal richting de uiterwaarden loopt.
Vanwege het heldere water ontstond al vroeg in de geschiedenis een huisindustrie van kleine wasserijen. Voor de introductie van de wasmachine vond het wassen plaats in dit soort wasbekkens. De wasvrouwen deed hun was in dit soort ondiepe wasteilen. Vervolgens werden de lakens te drogen gelegd op de bleek, graslanden, of over de meidoornheggen. De zon zorgde ervoor dat het grauwe linnen wit bleef. Op het hoogtepunt van de deze was-industrie, werd bleekmiddel uitgevonden. Ook toen lagen de lakens nog te bleken in de zon. Ze werden hagelwit. Na de opmars van de wasmachine, verdween deze traditie uit het dorpsbeeld.
Route:
Loop terug naar de asfaltweg (Rijksstraatweg) en vervolg je route.
Loop door tot de weg naar links bij huisnummer 311. (Hier staat een bordje Beekseroute).
Herenboerderij de Eland
Hier nabij Rijksstraatweg nummer 180 start de Beekseroute. Het gebouw naast dit startpunt is een rijksmonument. Het is een herenboerderij gebouw rond 1875.
Naast Boerderij de Eland is een wasbekken uit de tijd van de vele wasserijen uit de tijd van Beek.
