Via een tunneltje onder de snelweg door kunnen wandelaars vanuit Groenendaal het Deelerwoud binnen gaan. Door begrazing met Schotse Hooglanders is het bos van het Deelerwoud aan de onderkant kaalgeschoren. In het Deelerwoud vinden vele diersoorten hun thuis. Ook als je de dieren zelf niet kunt zien, kun je hun sporen nog bekijken. Midden in het uitgestrekte Deelerwoud vind je een prachtig stukje bewoonde wereld. Vlak bij elkaar liggen boerderij de Lebertshoeve, de jachtopzienerswoning en het punthuisje, een gebouw dat over de waterput heen is gebouwd. Het Deelerwoud is een bonte afwisseling van dichtbegroeide productiebossen afgewisseld met een stukje beukenbos en stukken met meer open terrein. In het Deelerwoud wisselen jong aangeplante productiebossen en grote stroken heide elkaar af. Samen zorgen ze voor een uniek Veluws landschap.
In het oude gehucht Groenendaal is een ruime parkeerplaats aanwezig als startplaats voor wandelingen door het Deelerwoud. De rondwandelingen zijn er vanaf zes kilometer.
Route:
Neem vanaf de parkeerplaats de asfaltweg parallel aan de snelweg in noordelijke richting.
Loop door tot je links van de weg een tunneltje onder de snelweg door ziet liggen.
Tunneltje Snelweg A50
Het tunneltje onder de snelweg A50 door geeft wandelaars en fietsers toegang tot het Deelerwoud vanuit Groenendaal. Let eens op de graffiti op de wanden van de tunnel. Je mag het Deelerwoud ook op paardenroutes met je rijpaard verkennen.
Route:
Loop door het tunneltje naar de andere kant van de snelweg en ga door het hek het Deelerwoud binnen.
Volg het pad met een slinger het bos in en loop door tot je op een T-splitsing met een half verhard pad uitkomt.
Knooppunt Halfroeslaan
De Halfroeslaan is één van de vele oude waarschijnlijk nog middeleeuwse wegen hier in de buurt van het Deelerwoud.
Het Deelerwoud wordt begraasd door grote grazers, zoals Edelherten en Schotse Hooglanders. Deze grote grazers lusten wel een sappige jonge twijg. Als je richting de snelweg kijkt, kun je goed zien dat alle bomen aan de onderkant kaal geknabbeld zijn. Tot de bek-hoogte van de Schotse Hooglanders kun je er zo onderdoor kijken.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad in zuidelijke richting. Dit is richting Arnhem, Deelen, Schaarsbergen en met het pad richting de snelweg aan linker hand.
Knooppunt op de Kleine Heide
Ondanks het feit dat de wandelingen langs veel rechte wegen in het Deelerwoud lopen, is het landschap zeer afwisselend. Van eikenbos kom je op de heide en van de heide weer in dicht productiebos van Dennen. Daarnaast zijn er open gekapte stukken waar de natuur zelf zijn gang kan gaan en waar jong oerbos groeit. Hier sta je midden op de Kleine heide een landschap met adembenemende vergezichten. Bovendien kun je hier op de open heide van de prachtige wolkenluchten genieten.
Route:
Neem vanaf de splitsing het half verharde pad over de heide (Brinkhorsterweg) in westelijke richting. (Dit is het lange rechte (fiets-)pad over de heide.)
Loop door tot je aan beide zijden van het pad een kale strook in de heide ziet liggen.
Gemaaide Heide
Er worden allerlei beheersmaatregelen toegepast om de heide te behouden of zelf te laten uitbreiden.
Hier werd de heide gemaaid en het maaisel is afgevoerd. Zo treedt de noodzakelijke verschraling van de bodem op. Grassen doen het op die schrale bodem minder goed, zodat de heide een kans krijgt. Voor de heideplant kan de bodem niet arm genoeg zijn.
Route:
Loop door tot je aan de rechterkant van het pad een gemaaide strook in de heide ziet liggen.
Geplagde Heide
Opnieuw een methode om de oude heide bijna overwoekerd door grassen een kans te geven een gesloten paars plantendek te vormen.
Hier is daarom de heide geplagd. De bovenste laag, de gras- en heidevegetatie is er machinaal afgeschept en afgevoerd. Er blijft dan een kale zandbodem over.
In de bodem zitten meer dan voldoende kleine oliehoudende zaden van heideplanten, die hier misschien wel vijftig jaar geleden hebben gegroeid. We noemen dit de zaadbank. Deze zaden kiemen goed, ook nog na zo'n lange tijd. Na enkele jaren is hier in augustus weer een prachtige paarse heide te bewonderen.
Route:
Loop verder tot je op een kruising van bospaden uitkomt, waarvan 1 pad afgezet is.
Knooppunt dennenbos
Dennenbomen zijn dunnen lange bomen, met kransen van takken. De oudere takken sterven af en laten kransen van korte takken staan. Elk voorjaarjaar groeit de boom weer met een nieuwe krans van takken en een nieuwe scheut van ongeveer 15-20 cm. Door het aantal kransen te tellen, kun je vrij gemakkelijk schatten hoe oud dit bos is.
Omdat dit routenetwerk uit meerdere stukken bestaat en je ook zelf wandelingen kunt samenstellen met de routeplanner, heb je af en toe knooppunten nodig.
Route:
Neem vanaf de kruising het pad in noordelijke richting. Dit is het pad recht tegenover het pad dat het rustgebied inloopt.
Loop door tot ongeveer het einde van het bosje aan je rechterhand. Neem hier een klein paadje naar rechts dat een stukje de heide oploopt.
Loop door tot je bij een bankje aankomt.
Bankjes onder de bomen
Vanaf de bankjes onder de bomen heb je een prachtig uitzicht over de Kleine Heide van het Deelerwoud. Het gebied wordt op de kaart Hartenhul genoemd.
Een prima punt om even bij te komen van een lange wandeling.
Route:
Loop terug naar het grote pad en vervolg je weg.
Loop door tot je op de hoek van de heide op een kruising van paden uitkomt.
Edelherten observatie
Als regelmatige bezoeker van dit deel van het Deelerwoud hebben we hier 's zomers op deze plek in late middagzon regelmatig een groep edelherten aangetroffen. Soms waren er zelfs kalfjes bij.
Als je rustig op het pad blijft staan en weinig geluid maakt, kun je ze heel goed bekijken. Ook zonder verrekijker is het goed te zien, hoe ze rustig grazend hun weg zoeken.
Route:
Neem het pad langs de rand van de heide met de bosrand links van het pad.
Loop door tot op de splitsing van paden bij de hoek van het bos.
Dicht bos
De bomen in dit bos staan nog steeds heel dicht op elkaar. Het bos lijkt daardoor ondoordringbaar. Er is nooit in gedund zoals dat in productiebos wel het geval is. Zo ontstaat een ideaal bos om het rustgebied voor de grazers af te schermen.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad in noordelijke richting. Dit is het pad door de poot van de T van de T-splitsing.
Loop door tot je op de hoek van de heide op een splitsing van paden uitkomt.
Hoek kleine Heide
Op de hoek van de Kleine Heide zijn soms herten en reeën aan de bosrand en tussen de bomen te zien.
Ga eens rustig op de grond zitten op een zomernamiddag en wacht dan rustig op de dingen die komen. Het kan echt heel spannend worden!
Denk erom, voor zonsondergang moet je het Deelerwoud weer verlaten hebben.
Route:
Neem het pad dat vanaf de hoek van de heide het bos inloopt.
Sla bij het afgesloten pad (links) rechts af en loop door tot het pad een knik naar links maakt.
Hertenpaadje
Als je er een beetje een oog voor hebt, kun je hier één van de vele hertenpaadjes in de heide zien. (bij de rode pijlen op de foto) Zo'n hertenpaadje heet ook wel een wildwissel. Herten gebruiken steeds hetzelfde spoor wat dus te zien aan de platgetrapte vegetatie.
Je moet nu niet verwachten dat er terwijl je hier loopt een aantal herten langs het paadje ziet komen. Dat gebeurt meestal alleen 's morgens heel vroeg. Misschien heb je geluk als je een keer met de boswachter meegaat herten kijken.
Route:
Vervolg je route over het pad het bos in tot je rechts van het pad in het bos begroeide stuifduintjes ziet liggen.
Stuifduintjes
Bulten zoals je die hier in het bos ziet, zijn op de Veluwe of grafheuvels en of stuifduintjes zoals hier.
Deze heuvels in het bos zijn kleine stuifduinen die begroeid zijn met bos, zodat het stuivende zand vastgelegd met de wortels van de vegetatie.
Doordat er hier zoveel bij elkaar liggen en ook onregelmatig van vorm zijn, zijn het dus heel waarschijnlijk geen grafheuvels. Vroege bewoners bouwden hun huizen vaak op de rand van de beekdalen. De grafheuvels lagen in de buurt van hun nederzettingen.
Route:
Loop verder over het pad tot je rechts van het pad een afwateringskuil ziet liggen.
Zwijnenpoel of zoele
Een van de vele zwijnenpoelen of zoele in het Deelerwoud. Wilde zwijnen of everzwijnen houden ervan dagelijks een modderbad te nemen.
Zo hebben ze minder last van insecten.
Route:
Loop verder tot je op een kruising van paden bij een kapvlakte uitkomt.
Rustgebied voor dieren
Voor de grazers is altijd een rustige plek nodig om te kunnen herkauwen. Zowel herten, reeën en grote grazers als Schotse Hooglanders behoren tot de groep herkauwers.
Zij eten grassen, maar dit moeilijk te verteren groenvoer moet door vier magen en ook nog eens opnieuw gekauwd worden in de bek, voordat voedingsstoffen eruit in het lichaam kunnen worden opgenomen. Daarmee zijn die dieren dus bezig in het rustgebied. Stoor ze niet.
Een deel van Deelerwoud is voor publiek opengesteld, een groot deel is nog steeds particulier bezit. Er zijn ook veel rustgebieden niet toegankelijk.
Route:
Steek de kruising rechtdoor over en loop door tot je halverwege helling en de kapvlakte bent.
Grind
Kijk eens naar de grond. Je ziet hier een heleboel kiezelstenen aan de oppervlakte liggen.
Toen dit gebied nog een stuifzand was, is het losse zand weggewaaid en bleven de zwaardere kiezelstenen achter. De aanwezigheid van een grote concentraties kiezelstenen in de bodem vertelt de deskundige dus iets over de omstandigheden hier ter plekke uit een ver verleden. Hij/zij kan de bodem lezen.
In de Middeleeuwen en ook daarna was de Veluwe een grote stuivende zandbad door de overbegrazing met schapen. Het zand werd later door bebossing met heel veel moeite in bedwang gehouden.
Route:
Loop door tot je bovenaan de kapvlakte bij de bosrand aankomt en er links van het pad een bankje staat.
Bankje rand van kapvlakte
Bankje rand van kapvlakte. Vanaf dit hooggelegen punt kun je de zwijnen en herten de kapvlakte zien oversteken. Je moet wel geduld hebben: herten zijn er niet alle dagen te zien. Ook niet zijn ze elk jaar op dezelfde plekken te zien.
Op de kapvlakte waar het bankje over uitkijkt, kan zich door kieming van nieuwe boompjes een natuurlijk bos ontwikkelen. Dit in contrast met het bos achter het bankje dat aangeplant productiebos is.
Route:
Loop verder over het pad tot je op een kruising met een grote beukenboom ernaast uitkomt.
Beukenbosje
Op de droge Veluwe weet dit groepje beuken zich te handhaven.
Elke boomsoort stelt zijn eigen eisen aan het kalkgehalte in de bodem. Deze zandige bodems zijn kalkarm.
Berken vragen heel weinig kalk, de dennenbomen meer, dan de eiken. De beuken hebben de meeste kalk nodig in de bodem, willen ze voedingstoffen kunnen opnemen. Daarom komen er in het kalkgebied ten noorden van Parijs in Frankrijk zoveel prachtige beukenbossen voor. Hier heeft de bosbouwer het erop gewaagd en een klein stukje van het Deelerwoud met een arme zandgrond als bodem ingepoot met Beuken. Vermoedelijk om te kijken of het mogelijk is om ook andere delen van het Deelerwoud met Beukenbos aan te planten.
Route:
Steek de kruising rechtdoor over en loop door tot je links van het pad een afwateringskuil ziet liggen.
Zwijnenpoel
Eén van de vele zwijnenpoelen in het Deelerwoud, waar de wilde varkens een modderbad kunnen nemen. Zo raken ze het ongedierte en de luizen in de vacht kwijt.
Route:
Loop verder tot je op een splitsing van paden bij een stel krentenboompjes en een wildraster uitkomt.
Krentenboompjes
In de ondergroei van dit bos zijn veel krenteboompjes, een struikvormige bes dragende boomsoort.
In het voorjaar bloeien ze prachtig met een zee van witte bloemen tegen het rood bruine blad.
In de herfst kleuren de blaadjes diep rood als er nachtvorst is geweest.
Route:
Loop vanaf de splitsing richting het wildrooster.
Wildraster
Ondanks de vele wildviaducten op de Veluwe, die je de indruk geven dat het wild vrij rond kan trekken, is de Veluwe nog niet zonder wildrasters. Voor het beheer van de wildstand is het noodzakelijk dat er nog wel hekken zijn. Soms is het zo dat de mensen buitengesloten worden, zodat het wild inderdaad vrij baan krijgt.
Route:
Volg het pad tot je rechts een puthuisje met een boerderij erbij ziet staan.
Voorhuis Lebret's Hoeve
Van deze zijde kijk je tegen het voorhuis van de Lebret's Hoeve aan. Kijk eens naar de prachtige leilinden voor de duur, de zonneschermen uit de vorige eeuw. Zij voorkwamen dat 's zomers de zon te veel naar binnen scheen. Naast het huis staat het puthuis, ook een monument.
Route:
Loop een klein stukje verder over het pad tot je links de jachtopzienerswoning kunt zien liggen.
Jachtopzienerswoning
Wat moet het bijzonder zijn, zo midden in het bos te wonen. En zo stil.
Dit is de jachtopzienerswoning van het Deelerwoud woning van het Deelerwoud uit 1911. Vanaf 1967 is het huis in bezit van Natuurmonumenten en vanaf 1972 woont er de jachtopziener weer. Momenteel wordt het huis gerenoveerd.
Route:
Vervolg je route over het pad tot de achterkant van de schuur.
Loop achter de schuur langs, zodat je de andere kant kunt zien.
Rosmolen
Aan de zijkant van de Lebret's Hoeve ligt een terras dat de vorm lijkt te hebben van een antieke dorsvloer. Het blijkt een antieke rosmolen, waar met behulp van paarden (ros=paard) het rijpe koren werd gedorst. Dit was een andere methode dan waarbij het graan met klepels door de mannen werd geslagen op de dorsvloer, zodat het graan uit de aren vrij kwam.
Route:
Draai je om en loop terug naar het pad.
Gevelsteen Lebret's Hoeve
Al in 1860 stond hier al een boerderij. Aan deze gevelsteen is te zien dat de huidige boerderij met deze grote schuur "Lebret's Hoeve gebouwd werd in 1911. Voordien heette deze woonplaats de "Van Heeckerens Hoeve". Vanaf 1979 is de Lebret's hoeve rijksmonument en ook weer bewoond.
Route:
Vervolg je route over het pad en loop door tot je op een splitsing met een pad van rechts uitkomt en er links naast het pad twee oude linden staan.
Twee linden
Deze linden lijken ooit voor het voorhuis van een boerderij gestaan te hebben. Kan iemand hier wat meer over vertellen? Op deze wijze vertellen wij graag samen met de plaatselijke bevolking het regionaal beeldverhaal.
Route:
Ga rechtdoor op de splitsing en loop een flink stuk door.
Let op of je links of rechts van het pad omgewoelde grond ziet liggen.
Wroetplek wilde zwijnen
In het hele Deelerwoud kun je zo hier en daar plekken tegenkomen die omgewoeld zijn. Het zijn de wroetplekken van de vele wilde zwijnen die in dit gebied voorkomen. Deze varkens zijn op zoek naar insecten en wormen in de bodem.
Daarnaast eten ze ook graag eikels.
Route:
Loop door tot je op een kruising van paden staat.
Knooppunt zwijnenraster
Dit knooppunt ligt vlak bij het zwijnenraster. Op deze wijze probeert men de zwijnen in bepaalde gebieden te houden. Op zoek naar voedsel, zoals larven van insecten en wormen kunnen ze in korte tijd een mooi gazon helemaal omwroeten.
Zwijnen in de berm van de weg zijn op de Veluwe vaak de oorzaak van ongelukken in de nacht. Rijdt dus 's avonds steeds voorzichtig.
Route:
Neem het pad dat via het wildrooster in zuidelijke richting het bos inloopt.
Loop door tot je rechts van het pad een afwateringskuil kunt zien liggen.
Zwijnenpoel
Zelfs hier op de droge Veluwe zijn er af en toe kleinen waterpoelen. Hier zie je zo'n zwijnenpoel.
Wilde zwijnen houden van een modderbad. Ze rollen en wentelen zich in de modder. Vaak hebben ze veel last van vlooien, muggen en ander stekend ongedierte. Door zich helemaal met modder te bedekken, wordt de overlast minder. Hier kun je zien zelfs zien dat ze een bad genomen hebben en zich daarna geschuurd hebben aan de boomstammen om van de jeuk af te komen.
Route:
Loop door tot je over een heuveltje komt.
Iets verderop staat links van het pad een boom met allemaal gaten erin.
Spechtenboom
Af en toe zie je in het bos een bijna dode boom, waarvan de schors hier en daar er af is. Dat heeft de specht gedaan, op zoek naar insecten die net onder de schors in het dode hout leven.
Soms maakt de specht in zo'n dode boom een groter rond gat. Het hout is zachter doordat het al een beetje vergaan is. Achter zo'n rond gat zit vaak een nestholte, die de specht zelf heeft uitgehakt.
Wil je weten of er jongen in het nest zitten, tik dan eens zachtjes tegen de boom, je hoort de jongen piepen. Wel daarna doorlopen, want kleine vogeltjes kunnen niet erg lang zonder voedsel. De ouders laten zich niet zien zolang jij in de buurt bent.
Route:
Loop rechtdoor op de eerste splitsing met een pad van rechts.
Loop door tot je opnieuw op een splitsing met een pad van rechts staat en je links aan het einde van het voormalige pad de snelweg kunt zien lopen.
Tracé snelweg A50
De aanleg van de snelweg A 50 is omstreeks 1960 gepland dwars door het Deelerwoud over de Hooge Veluwe naar Knooppunt Grijsoord. Tegen dit tracé werd geprotesteerd. Zo kwam die snelweg er niet, hoewel een groot deel van het Deelerwoud al verkocht was. Het duurde tot de jaren '80 voordat het gat in de A50 gevuld werd met een alternatieve route. Men heeft als alternatief voor de route over de Hooge Veluwe besloten om de autoweg Arnhem-Apeldoorn te verbreden. Zo is de huidige A50 ontstaan en moet je vanaf knooppunt Grijsoord tot aan knooppunt de Waterberg dus een stukje omrijden over de A12.
Oude wegen kruisen de snelweg. Hier sta je op zo'n kruising. Je ziet aan het eind van de oude weg de auto's op de A50 voorbij schieten.
Route:
Neem het pad in zuidelijke richting.
Loop door tot je op een splitsing met een pad van links uitkomt.
Knooppunt Halfroeslaan
De Halfroeslaan is één van de vele oude waarschijnlijk nog middeleeuwse wegen hier in de buurt van het Deelerwoud.
Het Deelerwoud wordt begraasd door grote grazers, zoals Edelherten en Schotse Hooglanders. Deze grote grazers lusten wel een sappige jonge twijg. Als je richting de snelweg kijkt, kun je goed zien dat alle bomen aan de onderkant kaal geknabbeld zijn. Tot de bek-hoogte van de Schotse Hooglanders kun je er zo onderdoor kijken.
Route:
Neem vanaf de T-splitsing het pad richting de snelweg en richting Groenendaal.
Loop door tot waar het bospad overgaat in een fietspad verhard met asfalt.
Afgegraasde bomen
Hoewel het bos vlak bij de snelweg ligt, kun je duidelijk zien dat hier grote grazers, zoals edelherten en Schotse Hooglanders aan het werk geweest zijn. Tot de hoogte waar ze erbij kunnen zijn namelijk alle jonge twijgjes van de bomen gegeten.
Route:
Loop naar beneden tot je bij een hek komt. Loop door het hek bij de snelweg het Deelerwoud uit.
Loop door het tunneltje tot je op een T-splitsing uitkomt.
Tunneltje Snelweg A50
Het tunneltje onder de snelweg A50 door geeft wandelaars en fietsers toegang tot het Deelerwoud vanuit Groenendaal. Let eens op de graffiti op de wanden van de tunnel. Je mag het Deelerwoud ook op paardenroutes met je rijpaard verkennen.
Route:
Neem de parallelweg aan de snelweg in zuidelijke richting, dit is met het tunneltje aan je rechter hand.
Loop door tot je op een splitsing uitkomt en links van de weg een parkeerplaats ziet liggen.
Groenendaal
In het oude gehucht Groenendaal is een ruime parkeerplaats aanwezig als startplaats voor wandelingen door het Deelerwoud. De rondwandelingen zijn er vanaf zes kilometer.
