Vanaf de Westerbouwing heb je een prachtig uitzicht over de Betuwe en Arnhem. In de Valckeniersbossen kun je wandelen en picknicken op grasgroene zichtassen. Route met vele vergezichten op Arnhem, Nijmegen en de dalen van landgoed Laag Oorsprong. Door een zichtas van hoge sparren wordt je blik op het landschap beperkt. In de verte aan het einde van deze zichtas zie je de Rijnbrug liggen. Vijvers die bij de tuinen van de landgoederen hoorden zijn nog aanwezig. De route voert je langs verschillende restanten van landgoederen.
Van het terras van de Westerbouwing heb je uitzicht over de Betuwe en de Rijn. Op de voorgrond ligt de spoorbrug van Arnhem, waar in 1944 zwaar is gevochten
tijdens de Slag om Arnhem. De Duitsers hadden de Westerbouwing in bezit en vanaf hier een uitstekend schootsveld op het gebied in
het bezit van de Britten (de Perimeter).
Route:
Neem aan de overzijde van het terras het bospad langs de rand van de stuwwal.
Zichtas Westerbouwing
Vanaf de zichtas heb je prachtig uitzicht over de Rijn en de Betuwe. In de verte zie je Arnhem liggen met de Eusebiuskerk,
de Rijnbrug, de spoorbrug naar Nijmegen en de dubbele koepel van het GelreDome. Aan de horizon liggen rechts de pijpen van de grote kolencentrale bij Nijmegen. Aan de andere zijde van het Rijndal zie je bij helder de torenspits van Hoog Elten.
De zichtassen achter je zijn bedacht als onderdeel van een inrichtingsplan rondom de Westerbouwing door Samuel Voorhoeve, de plaatselijke landschapsarchitect van omstreeks 1925.
Route:
Volg de rechter grasbaan, tot het bankje aan het einde.
Landgoed Westerbouwing
In de Valckeniers bossen op het Landgoed Westerbouwing is Samuel Voorhoeve, de gemeenteambtenaar groenbeheer en daarnaast een bekend regionaal landschapsarchitect actief geweest met de aanleg van open ruimten in deze bossen. Vanaf dit bankje aan het einde van de zichtas richten twee coulissen van bomen je blik op het uitzicht aan het andere einde van de zichtas.
Route:
Neem het bospad rechts naast het bankje.
Houdt rechts aan tot het witte hek bij de asfaltweg (Oude Oosterbeekseweg).
Steek over en vervolg het bospad.
Sla het eerste bospad rechts af tot bij de weide.
Uitzicht richting Laag Oorsprong
Vanaf dit punt heb je een uitzicht over het dal waarin Landgoed Laag Oorsprong lag. Je kunt goed zien hoe heuvelachtig het terrein is. De leemlagen op de stuwwal in de ondergrond zorgen ervoor dat er halverwege het dal water uit de helling treedt. Dit is te herkennen aan de Elzenbossen die er staan.
Route:
Sla links af bij de weide tot een vrij gekapte zichtas rechts.
Zichtas Rijnbrug
Een vrij gekapte zichtas op Landgoed Hoog Oorsprong. In de verte zie je de Rijnbrug bij Arnhem. Bij de aanleg van de
landgoederen werden vaak zichtassen vrijgehouden, zodat bezoekers verrast werden door de vergezichten, een buitenlandse ervaring.
In de loop van de jaren groeiden deze zichtassen dicht. Eind jaren 80 kapte het Geldersch Landschap deze zichtas vrij, zodat je ook verrast wordt door het vergezicht. De bomen zijn inmiddels weer in de breedte uitgegroeid, waardoor de zichtas versmald is.
Wat vindt je, zou het Geldersch Landschap de zichtas weer open moeten kappen?
Route:
Neem het pad links af met de zichtas aan de rechter hand. (Dit kan dezelfde weg terug zijn).
Sla het eerste pad rechts af. Dit is een scherpe hoek.
Volg enkele honderden meters het pad tot je onderaan de heuvel in het dal staat en het pad links weer heuvel op loopt.
Droogdal
Dit droogdal is in de ijstijd uitgesleten door het smeltwater van de ijskap.
Sinds de ijskap geen smeltwater meer gaf bleef alleen het oude beekdal over.
Dit heet een droogdal. Hoewel de beek zelf hier niet meer stroomt, is het nog steeds een natte plek.
Elzen, die hier groeien, verdampen zoveel water dat het weiland redelijk droog blijft.
Omgevallen boom, leem tussen de wortels, wortelde in de oppervlakkige leemlaag.
Route:
Volg het pad met een bocht naar links, het dal uit de volgende heuvel omhoog.
Steek de verharde weg over en neem het pad tussen de oude coniferen door.
Loop door tot op de kruising van paden.
Uitzicht Laag Oorsprong
Uitzicht vanuit het bordes van het voormalig landhuis Laag Oorsprong. De landgoederen Laag- en Hoog Oorsprong liggen op de stuwwal tussen landgoed De Hemelseberg en Pietersberg. De welgestelden uit de 17de eeuw kozen deze plekken vanwege het mooie landschap voor hun buitenplaatsen. De stoep van het laatste landhuis van Laag Oorsprong kunt nog terugvinden in het gras.
De voortuin was in terrassen aangelegd en zijn nog zichtbaar in het weiland.
Achter je ligt de (moes-)tuin van Landgoed van Laag Oorsprong: een oase van rust en schoonheid ontworpen door landschapsarchitect Sprenger.
De tuin is recent opgeknapt. Je kunt er thee drinken, taart eten, met een bootje op de waterloop spelen en door de tuinkamers wandelen.
Route:
Loop verder langs het weiland tot het pad naar links richting de opgehoogde fundamenten.
Fundamenten Landhuis Laag Oorsprong
Bij een opknapbeurt van de tuin van het Landgoed Laag Oorsprong door de eigenaar, Geldersch Landschap, zijn de nog aanwezige restanten van een van huizen dit op deze plek gestaan hebben als footprint in 2012 hersteld. Wat je nu boven de grond ziet is die footprint van het grootste Landhuis Laag Oorsprong.
Een ondernemer uit begin 1900 (Bakker) had hier een suikerfabriek gevestigd, die bieten tot suiker verwerkte. Hoe je dat deed, was toen nog niet bekend. Bakker reisde daarom zelf naar Dresden af om daar van een chemicus te horen, hoe je geraffineerde suiker maakte. Bakker was met deze wijze van suikerproductie de eerste in Nederland.
Route:
Loop verder tot bij de bosrand.
Laag Oorsprong- tuin restanten
Verschillende uitgegroeide coniferen zijn resten van de oude tuin. Een Sequoiadendron giganteum (Mammoetboom), een Magnolia en een Kers, uitgegroeide coniferen en andere bijzondere bomen en heesters behoren tot de restanten van de tuin voor het landhuis Laag Oorsprong.
Route:
Loop verder tot op de splitsing.
Landgoed Laag Oorsprong
De stuwwal bevat voor water niet doorlaatbare aardlagen, de leemlagen.
Watervoorraden uit de stuwwal komen op verschillende plaatsen aan de oppervlakte (sprengen of sprengkoppen).
Deze sprengen zijn vaak door mensen uitgegraven. Onder andere door dit schone water hebben zich al vroeg mensen
op de stuwwal gevestigd.
De landgoederen gebruikten deze sprengen om de kunstmatige vijverpartijen van stromend water te voorzien.
Het water is bijzonder schoon en koel. Je ziet er zelden algengroei.
Route:
Volg het paadje langs de beek.
Loop door tot op de hoek bij het bruggetje.
Sfeer Laag Oorsprong
Landgoed Laag Oorsprong kent twee perioden. Het eerste landhuis op deze plek stamt uit de romantische periode. Dit stukje hekwerk geeft een indruk van de tuin zoals die er toen uitgezien moet hebben. Let ook op de uitzichten naar alle zijden.
De vijvers met overhangende bomen, het bruggetje, de beek en de neprotsen, cement rustique. Stuk voor stuk is het kenmerkend voor de romantische stijl.
Verder een mooi uitzicht over de glooiende weilanden. Elk weiland was ooit begrensd door uitgegroeide boomgroepen.
Route:
Steek het bruggetje over en loop omhoog tot de viersprong aan de bosrand.
Lintvormige bebouwing
Naast de grote landgoederen op de stuwwal kende Oosterbeek bebouwing
die zich langzaam uitbreidde langs de wegen in het agrarische gebied.
Kenmerkend zijn de open weilanden met aan de rand een weg met een aantal alleenstaande huizen.
Dit historische dorpsgezicht is onder meer hier aan de Benedendorpseweg behouden gebleven.
Omdat de Benedendorpseweg vroeger een hoofdverbinding was, gaat het hier om relatief grote huizen.
Weet iemand of dit een beschermd dorpsgezicht is?
Route:
Neem het pad met het weiland aan je rechter hand. Volg het pad tussen de hekken door.
Loop door tot het asfalt.
Poort Hemelseberg
Toegangshek en toegangspoort tot de Hemelseberg zijn nog aanwezig.
De Hemelseberg was de woning van de familie Kneppelhout.
Deze lieten het huis geheel restaureren in een zeer romantische stijl. In de bossen zijn veel restanten van uitzichtpunten te vinden. Het verhaal gaat dat Mevrouw van Kneppelhout vanuit haar theekoepel bij helder weer vrij uitzicht had over de Betuwe, tot het Reichswald en tot de kerktoren van Elten in het Montferland.
De zichtassen werden vrijgemaakt en vrijgehouden door de bomen regelmatig te kappen.
Tot eind jaren negentig was hier een verzorgingshuis.
Route:
Ga rechtdoor en houdt rechts aan op de Y-splitsing.
Loop 10 meter door tot je aan twee kanten grasveld ziet.
Boomgaard bij de Hemelseberg
Er is in de negentiger jaren een kleine boomgaard op de Hemelseberg aangelegd. Bij een landgoed hoorde ook een hoogstamboomgaard. Achttien verschillende hoogstam fruitboomsoorten zijn er aangeplant door de Stichting Biotoop Beheer. Zij onderhouden deze bomen en snoeien ze in het voorjaar ook. Een aantal bomen draagt al vruchten.
Route:
Loop 50 meter verder tot aan de vijver.
Vijvers Hemelseberg
Het landhuis De Hemelseberg had een uitgebreide tuin met veel vrij uitzicht. Dit vijvercomplex hoorde erbij.
Onlangs zijn de vijvers, de paden en de beschoeiing opgeknapt.
de paden zijn voorzien van geel gravel om een zandpad te suggereren.
Neem eens de tijd om rustig te kijken naar de verscheidenheid van de boomvormen
in de buurt van de vijver. De Bruine beuk en treurwilg zijn heel verschillend van structuur.
Aan het eind van de zichtas over de vijver lag de witte classicistische villa aan de Kneppelhoutweg.
Route:
Sla rechts af het bospad onder de bomen door.
Steek de Benedendorpseweg schuin naar rechts over (Dennenoordpark).
Sla direct weer links af het woonerf op.
Neem het paadje naar rechts tussen de huizen door.
Vijvers in Park Dennenoord
Molenkolk halverwege het Kerkpad.
Deze kolk is van een oude molen die behoorde tot het huis dat vroeger op deze plek stond.
In de jaren '70 is het vervallen landhuis en de molen afgebroken.
Op dit kleine landgoed Dennenoord is de achterliggende nieuwe woonwijk ontstaan.
Het voormalige landhuis Dennenoord was eigenaar van de molen.
De waterpartijen zijn gevuld met het water van de vroegere molenbeek. De waterval is als voorbeeld van het verval van die beek bewaard gebleven.
Bijzonder is de grote plataan bij de bovenste vijver, een boom van de monumentale bomenlijst van de gemeente.
Route:
Loop verder naar beneden, tot op de splitsing op de vlonders.
Molenkolk Dennenoord
Even voorbij de oude pastorie loopt een pad rechts af (oorspronkelijk via het erf van de boerderij naar de Benedendorpseweg).
Langs dit pad liep de route waarover de restanten van de Britse luchtlandingsdivisie zich in de nacht van 25 op 26 september over de Rijn uit de strijd terugtrokken. Van hier liep de vluchtroute door de uiterwaarden.
De Duitsers hielden vanaf de Westerbouwing, dat is de hoogte die je in het westen even verderop ziet, de uiterwaarden constant onder vuur met mortieren en mitrailleurs. Van de ruim 10.000 man die ten noorden van de Rijn waren geland bereikten circa 2400 man de bevrijde zuidelijke oever.
Circa 1400 mannen waren hier al gesneuveld, de rest is krijgsgevangen gemaakt of zwierf over de nog bezette Veluwe.
Route:
Sla onder aan de Molenkolk in oostelijke richting het Kerkpad in.
Sfeer Kerkpad
In het dorp Oosterbeek zijn er vele smalle voetpaden, die al dan niet bekend zijn bij de huidige inwoners. Het Kerkepad naar het oude Kerkje van Oosterbeek is hiervan een voorbeeld. Het smalle klinkerpaadje hier en daar begrensd door een grote hoge meidoornhaag is al vele jaren in gebruik.
In het voorjaar kun je hier heerlijk wandelen in de zon en genieten van het ontluikende vogelleven in de polder.
Route:
Volg het Kerkpad tot de kwelplek (rechts).
Kwel in de uiterwaarden
Kwelplek in de uiterwaarden. In dit natuurgebied komen vele planten voor
die vroeger langs de rand van de stuwwal voorkwamen.
In de verte ligt de spoorbrug naar Nijmegen. De andere kant op zijn de sluizen van Driel te zien.
De kerktoren van Driel zie je aan de overkant.
Route:
Vervolg het Kerkpad en loop door het hek.
De oude pastorie
De oude witte pastorie met de donkere luiken was tijdens de slag om Arnhem een medische hulppost. Het was de eerste hulppost in de perimeter.
Voor verdere zorg moesten gewonden naar een veldhospitaal worden vervoerd. Het Duitse vuur van mortieren en scherpschutters was zo zwaar,
dat van het vervoer naar het veldhospitaal niets terecht kwam. Ook het huis werd getroffen. Overal in huis, ook in de gangen
en de op trappen lagen gewonden.
De bewoonster, die met vijf kleine kinderen acht dagen lang
in de kelder verbleef, steunde vele gewonden door met hen te praten en psalm 91 voor te lezen.
In de tuin bleken 57 gesneuvelden te zijn begraven. Zij zijn naderhand overgebracht
naar de Airborne begraafplaats aan de andere zijde van Oosterbeek.
Route:
Loop tot voor het oude kerkje.
Oude kerk tiende eeuw
De Oude Kerk is een kerk uit de tiende eeuw. Het is de oudste kerk van ons land die nog als kerk dienst doet. De knotlinde bij
de hoofdingang heeft de respectabele leeftijd van ongeveer 300 jaar.
Tijdens de slag om Arnhem (17-26 september 1944) vormde het gebied rond deze kerk de oostelijke verdediging van de "Perimeter".
Dit was het hoefijzervormig gebied met de basis langs de Rijn, in bezit van de Britten. De luchtlandingstroepen zouden de bruggen bij Arnhem
veroveren en een bruggenhoofd vormen. Zo konden de grondtroepen vanuit de Betuwe oprukken en deze voorhoede ontzetten.
De Britten hebben deze positie bijna negen dagen gehouden en daarna moesten ze het opgeven.
De gedenksteen aan de Oostzijde herinnert aan wat zich hier in september 1944 afspeelde.
Route:
Loop bij de toren van het kerkje de trappen af.
Volg het Kerkpad, het zandpad langs de rand van de uiterwaarden.
De oude pastorie
De oude witte pastorie met de donkere luiken was tijdens de slag om Arnhem een medische hulppost. Het was de eerste hulppost in de perimeter.
Voor verdere zorg moesten gewonden naar een veldhospitaal worden vervoerd. Het Duitse vuur van mortieren en scherpschutters was zo zwaar,
dat van het vervoer naar het veldhospitaal niets terecht kwam. Ook het huis werd getroffen. Overal in huis, ook in de gangen
en de op trappen lagen gewonden.
De bewoonster, die met vijf kleine kinderen acht dagen lang
in de kelder verbleef, steunde vele gewonden door met hen te praten en psalm 91 voor te lezen.
In de tuin bleken 57 gesneuvelden te zijn begraven. Zij zijn naderhand overgebracht
naar de Airborne begraafplaats aan de andere zijde van Oosterbeek.
Route:
Loop door het hek en volg het Kerkpad tot de kwelplek (links).
Kwel in de uiterwaarden
Kwelplek in de uiterwaarden. In dit natuurgebied komen vele planten voor
die vroeger langs de rand van de stuwwal voorkwamen.
In de verte ligt de spoorbrug naar Nijmegen. De andere kant op zijn de sluizen van Driel te zien.
De kerktoren van Driel zie je aan de overkant.
Route:
Loop een klein stukje verder.
Sfeer Kerkpad
In het dorp Oosterbeek zijn er vele smalle voetpaden, die al dan niet bekend zijn bij de huidige inwoners. Het Kerkepad naar het oude Kerkje van Oosterbeek is hiervan een voorbeeld. Het smalle klinkerpaadje hier en daar begrensd door een grote hoge meidoornhaag is al vele jaren in gebruik.
In het voorjaar kun je hier heerlijk wandelen in de zon en genieten van het ontluikende vogelleven in de polder.
Route:
Loop door tot een vlonder waar een klinkerpad van rechts bij een vijver vandaan komt.
Molenkolk Dennenoord
Even voorbij de oude pastorie loopt een pad rechts af (oorspronkelijk via het erf van de boerderij naar de Benedendorpseweg).
Langs dit pad liep de route waarover de restanten van de Britse luchtlandingsdivisie zich in de nacht van 25 op 26 september over de Rijn uit de strijd terugtrokken. Van hier liep de vluchtroute door de uiterwaarden.
De Duitsers hielden vanaf de Westerbouwing, dat is de hoogte die je in het westen even verderop ziet, de uiterwaarden constant onder vuur met mortieren en mitrailleurs. Van de ruim 10.000 man die ten noorden van de Rijn waren geland bereikten circa 2400 man de bevrijde zuidelijke oever.
Circa 1400 mannen waren hier al gesneuveld, de rest is krijgsgevangen gemaakt of zwierf over de nog bezette Veluwe.
Route:
Volg het vlonderpad de beek over in westelijke richting.
Ga bij de verharde weg (rechts) rechtdoor op het Kerkpad.
Loop door tot aan het oude pompgebouw (rechts).
Kunst Atelier Gamelkorn
Hier stond vroeger een zogenaamde gasfabriek. De grond hier is zeer vervuild.
In het oude gebouw van de GaWa (gas en water maatschappij) had de onlangs overleden schilder Gamelkorn zijn atelier.
Route:
Volg het Kerkepad tot het kruispunt bij de parkeerplaats (rechts) en de weg naar het uitzichtpunt (links).
Uitzichtpunt Kerkepad
Het bankje op deze verhoging langs het Kerkepad met uitzicht over de uiterwaarden is onlangs aangelegd.
Hier stond vroeger de gasfabriek en de bodem was daardoor erg vervuild met benzenen en andere giftige stoffen. In 2012 is alle grond gesaneerd en heeft Oosterbeek er een prachtig uitzichtpunt bij.
De sloot die je ziet in de richting van de sluizen van Driel, heet de leigraaf. Deze voert het kwelwater uit de stuwwal af.
Route:
Neem het Kerkepad in westelijke richting. (Dit is met de riool overstort links.) Loop door tot de houtwal, voorbij de riool overstort (links).
Oude Meidoornhagen
Oude voetpaden zoals dit Kerkpad werden omzoomd door Meidoornhagen.
In het dorp Oosterbeek zijn nog veel van deze voetpaden intact.
Zo kwam het vee niet op het voetpad.
Meidoornhagen zijn ook zelf weer een mini natuurgebied. Kleine zangvogels vinden er een beschutte
broedplek met volop voedsel. In het voorjaar zit deze haag vol met insecten.
Heb je de gele en grijze korstmossen hier op de takken van de meidoorn gezien?
Route:
Volg het Kerkpad tot de beek (links).
Leigraaf
Een van de beken van Laag Oorsprong stroomt uit in de leigraaf
bij de beide knotwilgen.
Evenwijdig aan de stuwwal lopen verschillende leigraven
die ervoor zorgen dat uiterwaarden in de zomer droog blijven. Er komt nl. uit de stuwwal veel kwelwater.
Route:
Loop door tot het hek aan het einde van het klinkerpad.
Ingang Kerkpad
Vroeger liep men over zulke smalle paden, onder andere 's zondags naar de kerk. Deze voetpaden heten daarom kerkpaden.
Wandelingen die over dit soort paden lopen kun je vinden op www.klompenpaden.nl.
Route:
Volg het klinkervoetpad naast de weg in de richting van de bocht.
Loop door tot de T-splitsing met rechts de trap naar de Westerbouwing.
Drielse veer
Met het Drielse veer kun je met de fiets of te voet naar de overkant. Toeristen maken graag gebruik van de veerpont. Veel jongelui uit de Betuwe gaan 's zomers over het Drielse veer naar school in Arnhem of Doorwerth
In de uiterwaarden worden de oude Knotwilgen door groepen vrijwilligers regelmatig geknot.
Let eens op het bijzonder hek van de modelboerderijHuis ter Aa in Heveadorp.
Via het ijzeren poortje gaat een trap omhoog naar de voormalige uitspanning De Westerbouwing. Al in 1900 kwamen hier dagjesmensen uit
Arnhem hier met de boot bij de Drielse veerstoep aan. Boven genoten ze van het uitzicht onder het genot van een glaasje ranja.
Route:
Loop de steile trap omhoog bij de poort "De Westerbouwing".
Loop door tot ongeveer halverwege.
Trap Westerbouwing
De hellingen van de Westerbouwing zijn beroemd om de vele Narcissen die er in het vroege voorjaar bloeien.
De trap is aangelegd om komende van Arnhem met de boot een dagje door te brengen op de voormalige uitspanning de Westerbouwing. Het gietijzeren poortje is verdwenen maar een nieuw exemplaar is er herplaatst.
Vanaf hier kun je na een beklimming van de stuwwal binnenkort wandelen via nieuwe paden over het Landgoed Laag Oorsprong naar de Oosterbeekse landgoederen.
Route:
Loop de trap verder omhoog.
Sla links af bovenaan richting terras.
Westerbouwing
Van het terras van de Westerbouwing heb je uitzicht over de Betuwe en de Rijn. Op de voorgrond ligt de spoorbrug van Arnhem, waar in 1944 zwaar is gevochten
tijdens de Slag om Arnhem. De Duitsers hadden de Westerbouwing in bezit en vanaf hier een uitstekend schootsveld op het gebied in
het bezit van de Britten (de Perimeter).
