Wandelen in Heelsum

Beginpunt: Voormalige lagere school Doorwerth
Eindpunt: Voormalige lagere school Doorwerth
Lengte: 3,8 (km)
Aantal bezienswaardigheden: 18
 

Parkeren:

• Parkeerplaats Kerk Heelsum
  Koninginnelaan 41
  6866 NL  HEELSUM

Openbaar vervoer:

• Bushalte Heelsum Beekdal
• Bushalte Patrimoniumweg Heelsum

Horeca:

• Pizzeria La Porta
• Lunchroom Mamajona
• Pensionstal Klein Vosdal
• Restaurant Montaza

Links:

• Deze wandeling in tegengestelde richting
• Print deze wandeling
• Deze route op je mobiel wandelen
• Detailkaart bij deze wandeling
• Bekijk deze wandelroute op Google Earth
• Download de wandelroute op je GPS (GPX)
• Deze route als lijst met coördinaten

Tweeten

Nu is hier het verenigingsgebouw van de Nederlands Hervormde kerk op de heuvel. Het wordt gebruikt voor condoleances, vergaderingen en feesten. Vroeger was hier de lagere school 'Rehoboth' van Doorwerth. Rehoboth betekent: Hier heeft God ruimte gemaakt.

Naast de kerk op de heuvel liggen verschillende grafstenen van onderwijzers. In de muur is de eerste steen te zien, in 1883 gelegd door Ph. F.A.J. Baron van Brakell, kasteelheer en burgemeester van Doorwerth.

Het gedenkteken op de driehoek kreeg burgemeester Ph. F.A.J. Baron van Brakell bij zijn 7e herbenoeming en laatste termijn van de burgers van Doorwerth. Hij was 43 jaar burgemeester (1856-1898).

Route:

• Loop over het driehoekje naar de brug over de beek.

Het uitzicht is hier prachtig vooral bij hoogwater. In dit dal hebben vanaf begin 1600 een aantal papiermolens gestaan. De molens werden aangedreven met het stromende water van de Heelsumsebeek.
Buurtschap Heelsum is vanouds de belangrijkste nederzetting geweest in Heerlijkheid Doorwerth. Er was landbouw, veeteelt en industrie, zoals de papiermolens. De heren van kasteel kregen 'tienden van de opbrengsten' en ontvingen belasting voor het gebruik van de grond en het water van de papiermakers. Zo hadden zij inkomsten, waarmee zij hun bezittingen konden veiligstellen. Bij de pacht hoorde de verplichting de bovenloop van de beek schoon te houden.

Route:

• Loop verder richting de bebouwing van Heelsum.
• Loop door tot een transformatorhuis en een grindpad aan je rechter hand.

Hier op dit knooppunt komen verschillende wandelroutes samen. Er is weinig te zien, behalve een transformatorhuis verscholen achter de taxus. Stroom wordt getransporteerd met een hoge spanning. In de wijk is het nodig om deze spanning naar beneden toe te verlagen. Daarvoor zijn transformatoren nodig. De transformatoren worden ondergebracht in dit soort gebouwen. Soms gewoon zoals dit type, soms bijzonder vormgegeven zoals het transformatorhuis te Doorwerth. Er is een website waarin je de variatie ervan in Nederland kunt bekijken.

Route:

• Volg de asfaltweg (Kerkweg) tussen de bebouwing door tot deze een bocht naar rechts maakt.
• Sla in de bocht links af het pad in.
• Volg het pad om de flats heen tot op de grote asfaltweg (Utrechtseweg).
• Sla linksaf en loop door tot je aan je rechter hand een landhuis ziet.

Heidestein, het herenhuis met aan de achterzijde de boerderijschuur is rond 1817 gebouwd door de weduwe van Stephanus Johannes Pannekoek en haar nieuwe echtgenoot de rentmeester van Heerlijkheid Doorwerth. De familie Pannekoek bezat een aantal watermolens in het Heelsums- en Renkums beekdal en was rijk geworden met de papiermakerij. De weduwe had daarmee de middelen om Heidestein te laten bouwen.

Vanaf 1927 huurden dokter Obbe Visser en zijn vrouw tandarts Maatje Visser huis Heidestein. In 1935 kochten ze het. In het huis wonen ook de volgende generaties Visser. Bij de koop was het recht bedongen van een vrij uitzicht vanuit het hoofdhuis over het Heelsums beekdal. In het voorjaar staat de tuin vol met gele en blauwe krokussen. Een prachtig gezicht!

Route:

• Vervolg de route langs de Utrechtseweg.
• Aan het einde van de haag gaat een paadje rechts het park in. Neem dit paadje en loop door tot je bij een voetbalveldje komt.

Dit park hoorde bij landgoed Heidestein. Twee eeuwen geleden was hier vooral heide. Vandaar de naam Heidestein voor dit Renkumse landgoed.
In 1835 wordt landgoed Heidestein zo beschreven: '3 bunders 85 roeden tuingrond, bouwland, houtgewas en heidegrond, gedeeltelijk aangelegd tot vruchttuin, moesgrond en 'Wandeling'. Alsmede ruim 10 bunders heidegrond in erfpacht voor 99 jaren van de Domeinen.
De eerste bewoners lieten een 'Wandeling' aanleggen op het landgoed. Hoe de 'Wandeling' er precies uitzag is onbekend, maar in die tijd was het mode om paden, vijvers, etc. aan te leggen.
Echter, het landgoed was vooral functioneel: het 'Heerenhuis' had een achterhuis ten dienste van de landbouw.
Het verzorgingshuis van Vilente met de naam Heidestein is op het terrein gebouwd van het voormalige landgoed.

Route:

• Volg het paadje langs de rand van het voetbalveldje op de kruising links af slaan.
• Bij de klinkerweg links afslaan richting de rotonde.
• Op de Rotonde rechts afslaan.
• Loop door tot je aan je rechter hand een kerk ziet staan.

De kerk aan de Utrechtseweg in Renkum werd op 8 augustus 1928 in gebruik genomen. De vooraanstaande Groningse architect Egbert Reitsma (1892-1976) heeft het ontwerp gemaakt. Het gebouw behoort tot zijn vroege werk en is sterk bepaald door het expressionisme. Het is een traditionele zaalkerk, waarvan de ingang wordt geaccentueerd door een toren. De kerk krijgt door de sterk gelede opbouw met in- en uitspringende bouwvolumes, veelhoekige uitbouwen en schuin geplaatste steunberen een zeer uitgesproken karakter. Dit alles wordt nog eens versterkt door het bijzondere metselwerk van misbakselstenen. De kerkzaal wordt gedomineerd door een imposant, door bogen geschraagd paraboolgewelf. Vensterstroken in de kruin en bij de aanzetten van het gewelf belichten indirect de waaiervormige kerkzaal.
De firma Rothuizen uit Heelsum leverde het (inmiddels verdwenen) meubilair en de firma H. de Nooy uit Heelsum verzorgde het schilderwerk. In 1948 bracht de firma de Nooy en Zn acht glas-in-loodramen aan die door hun glazenier Q.Bakker zijn ontworpen.
Zeven taferelen zijn gebaseerd op de scheppingsdagen en het achtste op een geestelijke voorstelling uit Het Boek der Openbaringen uitgebeeld in de neerdaling van het Nieuwe Jeruzalem.

Route:

• Blijf de Utrechtseweg volgen tot er na de lindelaan van links een pad tussen de huizen is.

Langs de Utrechtseweg in Heelsum staan verschillende bijzondere huizen. De Utrechtseweg was in de 19e eeuw een plek voor landhuizen en vrijstaande villa's. Vele huizen hadden een prachtig uitzicht op de Rijn of het Beekdal van de Heelsumsebeek.

Route:

• Volg het pad vanaf het hekje tussen de huizen door.
• Loop onder het tunneltje door.
• Loop de polder in tot aan een driesprong.

De waterplassen in de Jufferswaard zijn ontstaan doordat de klei is afgegraven om er stenen van te bakken in de steenfabrieken in de omgeving.
Deze waterplassen dreigden te verdrogen. In 2005 heeft Staatsbosbeheer een duiker in de dijk tussen dit water en de Heelsumsebeek aangelegd. Nu worden ze gevoed met water uit die beek. Sindsdien is het aantal broedvogels aanzienlijk toegenomen, waaronder de Zomertaling, de Kleine Plevier, het Porceleinhoen, de Lepelaar. 's Winters zie je hier massa's ganzen en 's zomers baden de koeien in het koele water.

Route:

• Loop tot aan het bruggetje.

Vanaf deze plek heb je een prachtig uitzicht overzicht over de meanders in de Heelsumsebeek. De beek vormde een natuurlijke begrenzing van de Heerlijkheid Doorwerth.
De oorsprong van de Heelsumsebeek lag ooit bij Terlet, midden op de Veluwe. De beek liep via het Papendal naar Renkum, waar de Wolfhezerbeek zich erbij voegde. De Heelsumsebeek was dus een echte zijrivier van de Rijn.
Het dal is altijd vol bedrijvigheid geweest: er zijn grafheuvels uit de prehistorie, in de Middeleeuwen lag er een klooster en verschillende kastelen(Rondeel Wolfheze, Warnsborn), en vanaf ca. 1550 kwamen er watermolens die zorgden voor industriële bedrijvigheid, in 1735 stonden er 8 papiermolens in het Heelsums Beekdal. De papierindustrie (Parenco en Schut) is er nu nog steeds.

Route:

• Loop door het klaphek.
• Sla rechts af het paadje parallel aan de heuvel in.
• Loop de heuvel omhoog.

De Noordberg is een opvallend scherpe, uitstekende punt. Vroeger werd zo'n punt een 'oord' genoemd. 'Ten Oordberg werd in spreektaal de Noordberg.
Op oude kaarten (o.a. van 1616 en 1712) komt de naam Oordberg nog voor. Op deze kaarten stond onderaan de heuvel een galg getekend.
Doorwerth was een hoge heerlijkheid tot 1817; waarbij de Heer van Doorwerth als rechter mocht optreden. Hoge heerlijkheden mochten lijfstraffen en zelfs de doodstraf uitspreken.
De galg was vanaf de weg voor reizigers, maar ook vanaf de rivier goed zichtbaar.

Route:

• Loop verder tot bij het uitzichtpunt met de picknicktafel.

Vanaf dit uitzichtpunt kijk je ver uit over de rivier de Neder-Rijn. Zie je in de omgeving van de picknickbank de eikenhakhout strubben met een prachtige ondergroei van mossen.

Route:

• Loop verder over de beukenlaan bovenlangs parallel aan de rivier.

Op kaarten rond 1880 was de Noordberg en de Boersberg hier een heideveld met een schaapskooi. Midden in de heide lagen akkers rondom enkele kleinere boerderijen. De weilanden lagen vooral in de uiterwaarden en langs de Heelsumsebeek. Het vee moest vanuit uiterwaarden naar de boerderij op de stuwwal. Vandaar dat er zoveel wegen met een geleidelijke helling langs de stuwwal omhoog gaan.

Prikkeldraad bestond nog niet. Het wild in het hakhout en de schapen op de heide werden van de akkers geweerd door dichtbegroeide houtwallen met Sleedoorn, Meidoorn en Bramen.

Route:

• Volg het pad bovenlangs de stuwwal tot de splitsing met het zandpad tussen de akkers.

Eikenlanen over de Noordberg. De weg waarop je loopt behoorde tot de wegen vanuit het kasteel Doorwerth naar de kerk in Heelsum. Op sommige plekken zijn de bomenrijen dubbel uitgevoerd. Langs de akkerranden vind je af en toe een vlierstruik.

Route:

• Neem het pad tussen de akkers door.

Lopend over de vlakte tussen de akkers door heb je een prachtig uitzicht over de landerijen van de Boersberg. Of moeten we spreken van Landgoed De Boersberg? Op oude kaarten staat hier een heideveld met enkele schaapskooien aan de randen; het zogenaamde kampenlandschap. Gelukkig laat boer Schouten zijn koeien nog buiten lopen en draagt zo bij aan de landschapsbeleving van het boerenland. De doorsnijding van de A50 is hier niet storend, omdat de snelweg gelukkig verdiept in het landschap is aangelegd; ook de geluidshinder is hierdoor beperkt.
De Boersberg zelf is als een duidelijke verhoging op de stuwwal te zien.

Route:

• Loop door tot het einde van de akkers. Hier is een kleine parkeerplaats.

De Broekhorst is de naam van de boerderij gelegen onderaan de Noordberg. Deze kleine parkeerplaats is ernaar vernoemd. De boerderij is nu een hondenopvang en een kinderopvang.

Sinds 2010 heeft boerderij Veld en Beek de boerderij even verderop op de stuwwal in de gebruik genomen en ontwikkelt hier nu een biologisch landbouwbedrijf. Veld en Beek startte in 1999 met het inscharen van ossen (vleeskoeien) van Blaarkoppen en Lakenvelders in natuurgebieden in de omgeving. En doet dat nu nog steeds.

Op de Noordberg waren in het verleden twee schaapskooien.

Route:

• Loop de asfaltweg naar beneden.
• Sla onderaan rechts af.
• Sla links af onder het tunneltje door.
• Sla rechts af bij de kruising.
• Loop door tot de driesprong onderaan De Vosheuvel.

Je staat hier bij het restant van de oude beukenlaan, die de verbindingsweg vormde vanuit het Kasteel Doorwerth naar de hier gelegen Oude kerk van Heelsum en Oud-Doorwerth. Sinds de aanleg van de A50 in 1972 is deze historische verbinding met de W.A. Scholtenlaan en het kasteel helaas verbroken.

De beukenlaan (Koninginnelaan) kwam voor de aanleg van de A50 even verderop uit op een vijfsprong. Bij de vijfsprong kwamen de 1. Doorwerthsestraat, 2. Koninginnelaan, 3. W.A. Schotenlaan, 3. Schaapsdrift en 5. de weg naar de Boersberg bij elkaar.

Route:

• Sla links af De Vosheuvel omhoog.

In 1923 werd de gemeente Doorwerth opgeheven en bij de gemeente Renkum gevoegd. Dit gebouw met de naam De Vosheuvel was tot 1912 het Doorwerthse gemeentehuis. Tussen 1912 tot 1923 deed het gebouw op Koninginnelaan nummer 20 dienst als gemeentehuis.

In 1969 is De Vosheuvel, toen nog De Vosdal, aangekocht door de Nederlands Hervormde kerk en in 1972 omgebouwd tot jeugdhonk. Door een prijsvraag gaf de jeugd het gebouw de naam Vosheuvel.
Op de parkeerplaats onder de linden liggen een aantal graven van de bewoners van kasteel Doorwerth en enkele bekende Renkumers.

Route:

• Loop over de brink met knotlinden naar de ingang van de kerk.

Vele bewoners van kasteel Doorwerth gingen hier naar de kerk. Tegen de zuidmuur zijn de gedenkstenen van de familie van Brakell te zien. Baron van Brakell was kasteelheer op Doorwerth van 1837 tot 1853.

Bij de ingang van de begraafplaats staat op de zuilen: begraafplaats Doorwerth. Buurtschap Heelsum hoorde destijds bij heerlijkheid Doorwerth - van het kasteel - en later bij gemeente Doorwerth. In 1923 werd gemeente Doorwerth onderdeel van de gemeente Renkum.

Het kerkje is gebouwd in de jaren 1517/1519.

Route:

• Loop de trap af naar beneden tot op de asfaltweg.

Nu is hier het verenigingsgebouw van de Nederlands Hervormde kerk op de heuvel. Het wordt gebruikt voor condoleances, vergaderingen en feesten. Vroeger was hier de lagere school 'Rehoboth' van Doorwerth. Rehoboth betekent: Hier heeft God ruimte gemaakt.

Naast de kerk op de heuvel liggen verschillende grafstenen van onderwijzers. In de muur is de eerste steen te zien, in 1883 gelegd door Ph. F.A.J. Baron van Brakell, kasteelheer en burgemeester van Doorwerth.

Het gedenkteken op de driehoek kreeg burgemeester Ph. F.A.J. Baron van Brakell bij zijn 7e herbenoeming en laatste termijn van de burgers van Doorwerth. Hij was 43 jaar burgemeester (1856-1898).

Deze pagina voldoet aan de volgende internet standarden van het W3 Consortium (W3C).

• Home
• Nieuws
• Wandelingen
• Achtergrond informatie over dit project
• Technische achtergronden
• Contact informatie
• Links

• Index: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

• Wandel ook in: Doorwerth, Heelsum, Heveadorp, Oosterbeek, Wolfheze, Renkum. Meer wandelingen.