Wandelen in Heelsum

Beginpunt: Voormalige lagere school Doorwerth
Eindpunt: Voormalige lagere school Doorwerth
Lengte: 3,2 (km)
Aantal bezienswaardigheden: 25
 

Parkeren:

• Parkeerplaats Kerk Heelsum
  Koninginnelaan 41
  6866 NL  HEELSUM

Openbaar vervoer:

• Bushalte Heelsum Beekdal
• Bushalte Patrimoniumweg Heelsum

Horeca:

• Geen gevonden

Links:

• Deze wandeling in tegengestelde richting
• Print deze wandeling
• Deze route op je mobiel wandelen
• Detailkaart bij deze wandeling
• Bekijk deze wandelroute op Google Earth
• Download de wandelroute op je GPS (GPX)
• Deze route als lijst met coördinaten

Tweeten

Nu is hier het verenigingsgebouw van de Nederlands Hervormde kerk op de heuvel. Het wordt gebruikt voor condoleances, vergaderingen en feesten. Vroeger was hier de lagere school 'Rehoboth' van Doorwerth. Rehoboth betekent: Hier heeft God ruimte gemaakt.

Naast de kerk op de heuvel liggen verschillende grafstenen van onderwijzers. In de muur is de eerste steen te zien, in 1883 gelegd door Ph. F.A.J. Baron van Brakell, kasteelheer en burgemeester van Doorwerth.

Het gedenkteken op de driehoek kreeg burgemeester Ph. F.A.J. Baron van Brakell bij zijn 7e herbenoeming en laatste termijn van de burgers van Doorwerth. Hij was 43 jaar burgemeester (1856-1898).

Route:

• Loop over het driehoekje naar de brug over de beek.

Het uitzicht is hier prachtig vooral bij hoogwater. In dit dal hebben vanaf begin 1600 een aantal papiermolens gestaan. De molens werden aangedreven met het stromende water van de Heelsumsebeek.
Buurtschap Heelsum is vanouds de belangrijkste nederzetting geweest in Heerlijkheid Doorwerth. Er was landbouw, veeteelt en industrie, zoals de papiermolens. De heren van kasteel kregen 'tienden van de opbrengsten' en ontvingen belasting voor het gebruik van de grond en het water van de papiermakers. Zo hadden zij inkomsten, waarmee zij hun bezittingen konden veiligstellen. Bij de pacht hoorde de verplichting de bovenloop van de beek schoon te houden.

Route:

• Loop verder richting de bebouwing van Heelsum.
• Loop door tot een transformatorhuis en een grindpad aan je rechter hand.

Hier op dit knooppunt komen verschillende wandelroutes samen. Er is weinig te zien, behalve een transformatorhuis verscholen achter de taxus. Stroom wordt getransporteerd met een hoge spanning. In de wijk is het nodig om deze spanning naar beneden toe te verlagen. Daarvoor zijn transformatoren nodig. De transformatoren worden ondergebracht in dit soort gebouwen. Soms gewoon zoals dit type, soms bijzonder vormgegeven zoals het transformatorhuis te Doorwerth. Er is een website waarin je de variatie ervan in Nederland kunt bekijken.

Route:

• Neem vanaf het transformatorhuis het grindpad (Aan de beek).

Het uitzicht over de weide met Knotwilgen langs de beek en het hek aan de overkant doet denken aan de schilderijen van de Oosterbeekse school. Het heeft de stilte en de sfeer van de vorige eeuw. In de namiddagzon worden de witte huizen aan de overkant prachtig aangestraald.

De witte huizen aan de overzijde waren vroeger een bakkerswinkel en een kruidenier of een melkwinkel. Rondom de Koninginnelaan en de Kastanjelaan was vroeger het centrum van Heelsum.

Route:

• Vervolg het pad.

Langs beken groeien vaak Knotwilgen. Wilgen houden van deze vochtige gronden. Vaak markeren ze de beekloop. Door het regelmatig afsnijden van de jonge 3 jarige takken ontstaat de knotvorm. Die is dus door de mens gemaakt.
De buigzame jonge takken worden gebruikt voor het vlechten van manden. De wilgentenen zijn nu voor het grootste deel vervangen door plastic. Tegenwoordig onderhouden vrijwilligers van het IVN de wilgen, zodat ze beeldbepalend blijven in het beekdal. Nog steeds mensenwerk dus.
Dit karakteristieke Hollandse bekenlandschap heeft schilders al jaren geïnspireerd. Tegenwoordig nemen nog weinig personen de tijd hun impressie van het landschap op papier of linnen vast te leggen. Je digitale camera lijkt voorgoed jouw gereedschap jouw impressie van dit landschap vast te leggen.

Route:

• Loop verder tussen de volkstuintjes door tot je er midden tussen staat.

Mensen hebben altijd graag hun eigen groentes verbouwd. Vaak kan dat niet meer direct bij je eigen huis. Je kunt een volkstuintje huren. Niets is er leuker dan om met kinderen Boontjes en Aardappels te poten in het voorjaar en die na een goede verzorging in de zomer samen te oogsten. Het complex heeft veel verschillende volkstuintjes ieder voor zich maakt er zijn eigen tuintje van. In het najaar worden hier Dahlia's en Gladiolen verkocht.

Route:

• Loop door tot op de parkeerplaats. Volg vanaf de parkeerplaats de weg tot aan de hoofdweg (Utrechtseweg).
• Steek bij het Airborne Monument de Utrechtseweg over.

Elk dorp van de gemeente Renkum heeft een of meer eigen Airborne monumenten, zo ook Heelsum. Dit stuk geschut wat in de gliders uit Engeland mee werd gedropt en de gestileerde parachutist zijn een herinnering aan de Airborne (luchtlanding) van duizenden manschappen en materiaal in september 1944.
De troepen werden aan de andere zijde van de Rijn gedropt om aan de Noordzijde de verovering van de Rijnbrug bij Arnhem te ondersteunen. Deze Airborne divisie was een cruciaal onderdeel van de Operatie Market Garden.

Route:

• Loop een stukje langs de Utrechtseweg tot je op het fietspad voor de kruising staat.

Op dit kruispunt komen verschillende wandelroutes samen, zodoende moet er een informatiepunt zijn. Ons viel op dat Civiel Ingenieurs soms plannen maken die door de overheid niet helemaal uitgevoerd worden. Aan de grootte van de wegen en het ruime kruispunt is te zien dat men ooit rekening heeft gehouden met een verbinding vanaf de Utrechtseweg naar Wolfheze langs de Veentjesbrug en over de Doorwerthse heide. De aanleg van de A50 heeft deze plannen doorkruist. Nu er ook een ecoduct gebouwd is, is er geen plaats meer voor deze vroeger geplande verbinding.

Route:

• Steek over en loop over de ventweg onder het viaduct van de A50 door tot de T-splitsing direct na het viaduct.

Brug over de Heelsumsebeek bij De Kamp. Te zien is dat de beekloop verlegd is met de aanleg van de snelweg. Hoewel de beek erg klein is, is een dergelijke technische ingreep wel nodig. Doordat de beek gevuld wordt met kwelwater voer deze beek winter en zomer water. De temperatuur van het water ligt altijd bij ongeveer 8 graden. De beestjes kunnen zo ook de barrière van de snelweg passeren.

Route:

• Neem de weg parallel aan de snelweg.

Beken op de Zuid-Veluwe zijn vaak door de mens gebruikt voor het opwekken van groene energie. Dit gebeurde al in de 17de eeuw. Om watermolens van voldoende water-energie te voorzien werden gaten in de niet doorlaatbare aardlagen gegraven, waardoor er meer water aan de oppervlakte kwam (deze waterlopen heten sprengen). Door de mens werd zo het netwerk van sprengen en beken aangelegd tot op de hoger gelegen heide.

Het Renkums en Heelsums Beekdal waren 19de eeuwse industriegebieden. Er stonden in de gemeente Renkum 25 papiermolens langs de verschillende beken en sprengen! De molenaars hielden de beken schoon. Dat was hun belang. Elke beek heeft vaak aan beide zijden van het dal een kunstmatige bovenbeek. Die goot is vaak met leem bekleed, zodat het water niet te vroeg wegsijpelt in de bodem. Ook tegenwoordig zal de mens deze kunstmatige beken moeten onderhouden. Gebeurt dit niet, dan raken ze snel in verval. Hier in de gemeente Renkum is hiervoor een groep vrijwilligers actief.

Route:

• Aan de rechterkant heb je een goed zicht op de papierfabriek.

De beekdalen in Renkum hebben een lange traditie van papierfabrieken. Dit is een van de laatste papierfabrieken, in de loop der jaren vele keren uitgebreid. Deze papierfabriek- toen fabriek De Veentjes - is ontstaan in 1618 in het begin van de gouden eeuw. Toen al maakten ze papier voor kunstenaars. In 1710 kocht de familie Schut de fabriek. De technieken van papier maken zijn generatie op generatie verder ontwikkeld. Nu worden speciale papiersoorten gemaakt, zoals waarde- en veiligheidspapieren, Oudhollands geschept papier met authentieke watermerken zoals Van Gelder en speciale papieren voor kunstenaars zoals aquarel-, olieverf of etspapier. Sinds 1998 is het bedrijf dochteronderneming van het Franse papierconcern Clairefontaine.

Route:

• Loop door waar de weg een flauwe bocht naar rechts maakt.

Deze romantische cottage woningen waren voorheen de stallen van de eerste biologische varkenshouderij in Nederland. Ze zijn opgetrokken in de Zuid Veluwse Landhuis Stijl, afgeleid van de Engelse Cottage Stijl. Door de voortuintjes met bloemen doen ze extra Engels aan.

Route:

• Neem hier een klein paadje dat naast de brievenbussen rechtdoor het bos in gaat. Neem niet de privé wegen!

Huis De Kamp is gebouw in de Zuid Veluwse Landhuis Stijl, een mix van de Engelse Cottage Stijl en de Amsterdamse School. Kenmerkend zijn het gebruik van materialen uit de omgeving en de rieten kap met vele schoorstenen. Ook het bijna romantische uitzicht vanaf boven over de weilanden met paarden en koeien in het beekdal zorgt ervoor dat de villa helemaal opgaat in zijn omgeving.

Route:

• Volg het pad met de bocht mee naar rechts.
• Loop door tot je aan weerszijden van het pad een droge greppel ziet liggen.

Voor het verpulveren van papier is een krachtbron nodig. Voor de uitvinding van de stoommachine gebeurde dit met waterkracht. Daarvoor was een hoogte verval nodig. Vandaar dat een deel van het water via een bovenloop hoger door het dal gevoerd werd. Om vervolgens via een waterrad weer in de beekloop terug te stromen. Met de komst van de stoommachine zijn dit soort bovenlopen in onbruik geraakt.

Route:

• Loop door de hekjes.

Uitzicht naar vele kanten door het Heelsumsebeekdal, bloemrijke weilanden en elzen langs de beek. Op de rand staan de villa's van de Utrechtseweg hoog boven het beekdal. Zie eens hoe diep het water van de Heelsumse (en Wolfhezerbeek) dit dal in de loop van de vele eeuwen vanaf de ijstijd hebben uitgesleten.

Route:

• Steek de beek over tot op de splitsing van paden.

Verplaatste restanten van het in het in de oorlog afgebrande hotel aan de Utrechtseweg bij de kruising bij Kievitsdel. Of zijn dit restanten van een bankje?

Route:

• Volg het pad langs de beek, met de beek rechts.
• Loop door tot de beek een meander naar rechts maakt.

Uitzicht over het Heelsumsebeekdal en een hoeve. Uitzicht op het huis van het particulier landgoed De Kamp in de verte. Bloei van de Meidoorns en Dotterbloemen in het voorjaar. In de nazomer en herfst veel bessen die vogels aantrekken.

Route:

• Loop door tot de vistrappen in de beek.

Vistrappen in de beek. Op deze manier kan vis vanuit de Rijn een heel eind stroomopwaarts komen. Omdat op deze manier zuurstof in het water komt is dit goed voor het leefmilieu in de beek.

Route:

• Loop door tot het pad met het hek.

Huis op de hoek met karakteristieke rieten kap heet Opheem. Het is evenals de gebouwen op Landgoed de Kamp gebouwd in de Zuid-Veluwse Landhuis Stijl. Nu gerenoveerd.

Route:

• Loop door het hek heen.
• Vervolg het pad tot de T-splitsing bij de ingang van de papierfabriek.

Bij de ingang van papierfabriek Schut staat achter het hek de oude kollergang, maalstenen voor het malen van houtvezels, de grondstof voor papier. De zware stenen maalden in vroeger jaren de grondstof voor het papier, eerst lompen, later hout. Papierfabriek Schut is in 1618 gestart als een van de vele kleine papierfabrieken op de Veluwe. In deze regio waren na verloop van tijd een 170 kleine papiermolens. Nu is Schut de enige overgebleven producent van speciale papiersoorten. De fabriek produceert tegenwoordig ca. 3000 ton papier per jaar.

Route:

• Steek de provinciale weg over en loop rechtdoor tot de T-splitsing.

Op dit punt sluiten verschillende wandelingen op elkaar aan. Doorwerthse straat - Koninginnelaan. Te zien is één van de vele beukenlanen waar de Zuid-Veluwe nu en vooral vroeger zo bekend om was.

Route:

• Neem de Koninginnelaan.
• Loop onder het viaduct van de A50 door.
• Loop door tot je bij de bebouwing langs de rand van het beekdal (oud Heelsum) aankomt.

Koninginnelaan 4 hoorde bij het landgoed van Baron van Brakell "Heerlijkheid Doorwerth" en was een arbeiderswoning. Het huis bood oorspronkelijk plaats aan twee gezinnen.

Route:

• Vervolg de route

Koninginnelaan 5-6 was een van de vele tabaksdroogschuren, die hoorde bij Heerlijkheid Doorwerth.
De bloeitijd van de papierindustrie was na 1850 over: Heelsum legde zich toe op de tabaksteelt. Dertig jaar later verdween die al weer, want de concurrentie van tabak verbouwd warmere streken nam sterk toe. Toch is deze streek bekent om zijn vele sigarenfabrieken.

Route:

• Vervolg de route.

Van hier heb je een wijds uitzicht over het beekdal. De beekloop kun je goed volgen doordat Knotwilgen en Elzen hakhout de loop markeren. Vrijwilligers van het IVN zorgen ervoor dat de driejarige takken van de wilgen regelmatig worden afgezaagd, waardoor deze knotwilgen als een kenmerkende groeivorm ontstaan.
De jonge tweejarige twijgen werden/worden vroeger gebruikt voor het vlechten van manden. Voor de winter was dit mannenwerk. Nu kun je deze manden in verschillende grootte nog zien in het Openlucht Museum in Arnhem.

Route:

• Vervolg de route.

Kenmerkend voor elk van de kernen van Renkum was dat in het benedendorp de winkels waren gevestigd. Zo ook hier in Heelsum. In deze huizen waren tot in de 70-tiger jaren winkels gevestigd. Op de Koninginnelaan had je een groenteman, een kruidenier en een warme bakker.

Route:

• Loop verder tot de driehoekige splitsing.
• Houdt links aan en loop door tot de trap naar de kerk.

Nu is hier het verenigingsgebouw van de Nederlands Hervormde kerk op de heuvel. Het wordt gebruikt voor condoleances, vergaderingen en feesten. Vroeger was hier de lagere school 'Rehoboth' van Doorwerth. Rehoboth betekent: Hier heeft God ruimte gemaakt.

Naast de kerk op de heuvel liggen verschillende grafstenen van onderwijzers. In de muur is de eerste steen te zien, in 1883 gelegd door Ph. F.A.J. Baron van Brakell, kasteelheer en burgemeester van Doorwerth.

Het gedenkteken op de driehoek kreeg burgemeester Ph. F.A.J. Baron van Brakell bij zijn 7e herbenoeming en laatste termijn van de burgers van Doorwerth. Hij was 43 jaar burgemeester (1856-1898).

Deze pagina voldoet aan de volgende internet standarden van het W3 Consortium (W3C).

• Home
• Nieuws
• Wandelingen
• Achtergrond informatie over dit project
• Technische achtergronden
• Contact informatie
• Links

• Index: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

• Wandel ook in: Doorwerth, Heelsum, Heveadorp, Oosterbeek, Wolfheze, Renkum. Meer wandelingen.