Rondje Grote Heide : Wandelen bij DeelenIn de oorlog legden de Duitsers vliegbasis Deelen aan: een als boerderijen vermomd stel bunkers en hangars. Veel onderdelen van deze vliegbasis zijn nu een monument, waaronder een hek dat langs de route ligt. De wandelroute loopt langs de rand van de Grote Heide van het Deelerwoud en passeert een dal uit de ijstijden en heeft een uitzicht op de startbaan van het Nationaal Zweefcentrum Terlet. De Brinkhorsterweg loopt dwars over de Grote heide van het Deelerwoud. Wie eroverheen wandelt, heeft een prachtig uitzicht over de Grote Heide. De Grote Heide van het Deelerwoud is aan de randen voorzien van Eikenlanen.Bekijk meer informatie over deze wandelroute via het webwandelroute, wandeling, wandelen, 1. Parkeerplaats Deelerwoud, 2. Bunker Vliegveld Deelen, 3. Hek Duits Deelen, 4. Grote Heide, 5. Grote Heide, 5. Bosrand, 6. Oude heide, 7. IJstijd droogdal, 8. Bankje met uitzicht, 9. Begraasde Boom, 10. Zweefvliegveld Terlet, 11. Vergraste Heide, 12. Rustgebied voor dieren, 13. Oude Brinkhorsterweg, 14. Oude Brinkhorsterweg, 14. Bankje met uitzicht, 15. Bankje met uitzicht, 15. Oudste dorp van Nederland: Deelen, 16. Kop van Deelen, 17. Grote Heide, 18. Grote Heide, 18. Parkeerplaats DeelerwoudParkeerplaats DeelerwoudDeze parkeerplaats bij het Deelerwoud met plaats voor een dertigtal auto's is een goede plek om te voet of met de fiets van hieruit kennis te maken het Deelerwoud. Heel groen Nederland deed in 1967 mee aan de actie Behoud het Deelerwoud. In 1967 wilde de eigenaar het gebied verkopen. Door de actie Behoud het Deelerwoud heeft Natuurmonumenten een deel van het gebied kunnen kopen. Daardoor werden gedeeltelijke bebouwing en snipperverkaveling voorkomen.Bunker Vliegveld DeelenAchter het hek vind je verscholen in het bos een bunker. Onduidelijk is of deze door de Duitsers is aangelegd. De bunker heeft in elk geval ook tijdens de koude oorlog dienst gedaan. Tegenwoordig is het een onderkomen voor vleermuizen. Meer interessante informatie, kun je krijgen in het Museum 'Vliegbasis Deelen', aan de overzijde van de parkeerplaats, een bezoek meer dan waard.Hek Duits DeelenDit zijn de oorspronkelijke palen van het hekwerk van de voormalige Duitse Fliegerhorst Deelen. Direct na de inval van de Duitser in mei 1940 begon de bezetter met de aanleg van een vliegveld: Fliegerhorst Deelen, groter dan het huidige Schiphol. Dit vliegveld, waar hier op de Kop van Deelen het verkeersleiding centrum was gevestigd, speelde een heel belangrijke rol in de luchtoorlog, die zich vier jaar lang boven Nederland in de Tweede wereldoorlog heeft afgespeeld. Kenmerkend was de camouflage van het vliegveld.Grote HeideVanaf dit punt loopt er een wandelpad verder over de Grote Heide van natuurgebied Deelerwoud, een prachtig open heidegebied, waar je in de zomer nog de veldleeuweriken kunt horen zingen.BosrandBosrand met doorzicht naar de weilanden van de Kop van Deelen. De Kop van Deelen is een hoog zandduin, dat deel uit maakt van de Schaarsbergse zandrug. Al sinds de Middeleeuwen is hier een agrarische gemeenschap van meerdere boerderijen gevestigd. Ondanks het feit dat de Duitser op de Kop van Deelen diverse huizen/bunkers in de vorm van boerderijen hebben bijgebouwd, hebben zij deze met in acht neming van de oude wegenpatronen in het landschap geplaatst. Nu is er een dependance de Hoenderloogroep op de Kop van Deelen geplaatst. Jongeren met een heftig verleden worden er in een prikkelarme omgeving op deelname aan de maatschappij voorbereid.Oude heideOp de foto zie je een oude uit elkaar gevallen heidestruik. Zoals je kunt zien in het veld, verjongt de heide zich niet, als de oude planten dood gaan. Je moet dus als mens ingrijpen in de natuur om de heidevelden te behouden. Tijdens deze wandelingen zie je drie soorten ingrepen: maaien, plaggen en intensief begrazen door schapen. Heidevelden zijn dus door mensen sinds de prehistorie al in stand gehouden. Ze zijn kenmerkend voor deze arme zandgronden. IJstijd droogdalEen deel van de hoogteverschillen in het terrein zijn ontstaan doordat smeltwater van de gletsjers en de gebieden met een bevroren bodem, bovengronds werden afgevoerd richting de Rijn. Deze verlaging in het landschap is wat de geologen een ijstijd dal noemen. Omdat in het dal er geen water meer stroomt, wordt dit een droogdal genoemd. Mensen uit de prehistorie woonden bij voorkeur op deze plekken. Je kunt hier dus ook prehistorische bodemvondsten verwachten.Bankje met uitzichtIn het Deelerwoud staan maar een paar bankjes om uit te rusten en van het uitzicht te genieten. Maak er dus maar gebruik van.Begraasde BoomEen merkwaardige boom, die aan de onderzijde zo mooi vlak is. Hoe zou dat komen? Kun jij nu bedenken hoe ver de edelherten de kop kunnen strekken om bij de frisse jonge blaadjes van de eiken te komen? Als je een boom ziet, die aan de onderzijde zo prachtig glad geschoren is, weet je dat er heel wat grazers in het gebied aanwezig zijn. Je kunt ook een schatting maken, hoe groot ze zullen zijn.Zweefvliegveld TerletHiernaast ligt het Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet. Er vliegen verschillende clubs. Als je wilt kun je ook een vlucht boeken. Zweefvliegtuigen worden in het seizoen regelmatig met de lier opgetrokken tot ongeveer 300 meter. Daarna wordt je door de thermiek in de lucht gehouden. Je begint dan aan een langzame daling. Het kabel van de lier komt met een parachute naar beneden. Het luchtvaartterrein mag niet betreden worden.Vergraste HeideHoewel op de kaart dit stuk nog aangegeven staat als een grote vlakte paarse heide, is hier de heide sterk vergrast. Vergrassing is een verschijnsel waarbij in voormalige heidevelden enkele dominante grassoorten de heide verdringen. Oorzaak van vergrassing is vermesting ofwel depositie van meststoffen. Droge heide zoals hier vergrast met de bochtige smele. Op de nattere plekken vind je de dichte pollen pijpenstrootje.Rustgebied voor dierenIn het Deelerwoud zijn bepaalde stukken niet toegankelijk voor wandelaars. Het zijn de rustgebied voor herkauwers, als herten en reeen. Zij hebben geen enzymen, die plantenresten kunnen afbreken; ze gebruiken voor dit doel bacterien, die het afbreken van die plantenresten tijdens de spijsvertering wel voor elkaar krijgen. De dieren krijgen die bacterien binnen door het eten van aarde. Bij het herkauwen vindt eerst een gistingsproces plaats. Het voedsel komt vanuit de slokdarm in de pens van het dier, de eerste van de vier magen waar het voedsel doorheen moet. Als het voedsel door de bacterien in de pens de juiste consistentie heeft, komt het de volgende maagkamer in en wordt daar tot een soort bal gekneed. Hierna braakt het dier de bal op, die dan in de bek wordt fijngemalen en vermengd met speekselenzymen. Dit proces heet herkauwen. Na het kauwen gaat de spijsbal door naar de derde maag, die de bal verder kneedt. Hier gaat het bijna afgebroken voedsel over in de vierde en eigenlijke maag, de lebmaag, een zure omgeving die bacterien doodt. Het dier neemt hier de eiwitten op die de bacterien tijdens dit proces hebben aangemaakt. Oude BrinkhorsterwegOndanks het feit dat de wegens hier niet verhard zijn, zijn ze goed begaanbaar. De wegen in het Deelerwoud zijn al op oude kaarten van Nicolaes van Geelkercken (ca. 1585 - 1656) te vinden. Hij was een heel bekende Gelders landmeter en cartograaf, die in de 17e eeuw in dienst was van de Gelderse overheid. Van hem zijn er nog veel kaarten te bekijken in het Geldersch Archief. Deze oude wegen vormen al die jaren de verbindingen tussen gehuchten, die door wagens, paarden en vooral door voetgangers werden gebruikt. Hier sta je op die middeleeuwse weg van Groenendaal naar de Kop van Deelen.Bankje met uitzichtHoewel het gebied een groot open middenterrein heeft en de wandeling langs de randen steeds de lange rechte paden volgt, is het genieten van de heidelandschap in stilte een goed moment om te ontspannen.Oudste dorp van Nederland: DeelenIn nederzettingen heb je altijd water nodig om te overleven. Vroeger maar ook tegenwoordig. Hier sta je midden in het dal, dat de waterloop vormt, waaruit de paar boerderijen, die de nederzetting Deelen vormen ook nu nog hun water betrekken. Met een pomp kun je hier gemakkelijk water oppompen. Ook de bezetters maakten voor hun uitgebreide nederzetting gebruik van deze mogelijkheid een eigen watervoorziening te hebben, waardoor ze onafhankelijk waren van hun omgeving.Kop van DeelenAchter het hek zie je een aantal gebouwen staan. Het ensemble vormt de nederzetting de Kop van Deelen. Ze zijn in de Tweede Wereld oorlog gebouwd door de Duitsers als luchtverkeersleiding centrum voor de Fliegerhorst Deelen. Boven dit deel van Nederland speelde zich de eerste oorlogsjaren een luchtoorlog af tegen Engeland. Ook tijdens de koude oorlog deden deze gebouwen voor de Nederlandse luchtmacht dienst. Alle 600 gebouwen vormen sinds 2006 een rijksmonument. In deze gebouwen hier, voormalige Duitse bunkers, is nu de Hoenderloogroep gevestigd.Grote HeideVanaf dit punt loopt er een wandelpad verder over de Grote Heide van natuurgebied Deelerwoud, een prachtig open heidegebied, waar je in de zomer nog de veldleeuweriken kunt horen zingen.Parkeerplaats DeelerwoudDeze parkeerplaats bij het Deelerwoud met plaats voor een dertigtal auto's is een goede plek om te voet of met de fiets van hieruit kennis te maken het Deelerwoud. Heel groen Nederland deed in 1967 mee aan de actie Behoud het Deelerwoud. In 1967 wilde de eigenaar het gebied verkopen. Door de actie Behoud het Deelerwoud heeft Natuurmonumenten een deel van het gebied kunnen kopen. Daardoor werden gedeeltelijke bebouwing en snipperverkaveling voorkomen.Routetraject 11