In de oorlog legden de Duitsers vliegbasis Deelen aan: een als boerderijen vermomd stel bunkers en hangars. Veel onderdelen van deze vliegbasis zijn nu een monument, waaronder een hek dat langs de route ligt. De wandelroute loopt langs de rand van de Grote Heide van het Deelerwoud en passeert een dal uit de ijstijden en heeft een uitzicht op de startbaan van het Nationaal Zweefcentrum Terlet. De Brinkhorsterweg loopt dwars over de Grote heide van het Deelerwoud. Wie eroverheen wandelt, heeft een prachtig uitzicht over de Grote Heide. In het Deelerwoud is een Jagershuis te vinden. Het werd rond 1900 gebouwd. Het Jagershuis wordt nu bewoond. Het Deelerwoud ligt aanzienlijk hoger dan de omliggende gebieden, zoals de Hoge Veluwe. Laat je tijdens de wandeling verassen door een aantal spectaculaire vergezichten. Vanaf de hoek van het Deelerwoud heb je een uitzicht over de landbouwpercelen en de vennetjes in de heide op de Hoge Veluwe.
Deze parkeerplaats bij het Deelerwoud met plaats voor een dertigtal auto's is een goede plek om te voet of met de fiets van hieruit kennis te maken het Deelerwoud.
Heel groen Nederland deed in 1967 mee aan de actie Behoud het Deelerwoud. In 1967 wilde de eigenaar het gebied verkopen. Door de actie Behoud het Deelerwoud heeft Natuurmonumenten een deel van het gebied kunnen kopen. Daardoor werden gedeeltelijke bebouwing en snipperverkaveling voorkomen.
Route:
Loop vanaf de parkeerplaats over het wildraster het Deelerwoud in.
Loop door tot je links van het pad een hek ziet staan en vervolgens op een splitsing met een pad van rechts uitkomt.
Grote Heide
Vanaf dit punt loopt er een wandelpad verder over de Grote Heide van natuurgebied Deelerwoud, een prachtig open heidegebied, waar je in de zomer nog de veldleeuweriken kunt horen zingen.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het pad dat in noordelijke richting loopt. (Dit is het pad met de heide rechts van het pad en links bos.)
Loop door tot je links van het pad achter het hek huizen in het bos ziet staan.
Kop van Deelen
Achter het hek zie je een aantal gebouwen staan. Het ensemble vormt de nederzetting de Kop van Deelen. Ze zijn in de Tweede Wereld oorlog gebouwd door de Duitsers als luchtverkeersleiding centrum voor de Fliegerhorst Deelen. Boven dit deel van Nederland speelde zich de eerste oorlogsjaren een luchtoorlog af tegen Engeland.
Ook tijdens de koude oorlog deden deze gebouwen voor de Nederlandse luchtmacht dienst. Alle 600 gebouwen vormen sinds 2006 een rijksmonument. In deze gebouwen hier, voormalige Duitse bunkers, is nu de Hoenderloogroep gevestigd.
Route:
Loop door tot je in een dal staat.
Oudste dorp van Nederland: Deelen
In nederzettingen heb je altijd water nodig om te overleven. Vroeger maar ook tegenwoordig. Hier sta je midden in het dal, dat de waterloop vormt, waaruit de paar boerderijen, die de nederzetting Deelen vormen ook nu nog hun water betrekken. Met een pomp kun je hier gemakkelijk water oppompen.
Ook de bezetters maakten voor hun uitgebreide nederzetting gebruik van deze mogelijkheid een eigen watervoorziening te hebben, waardoor ze onafhankelijk waren van hun omgeving.
Route:
Loop door tot je op een viersprong van paden komt.
Bankje met uitzicht
Hoewel het gebied een groot open middenterrein heeft en de wandeling langs de randen steeds de lange rechte paden volgt, is het genieten van de heidelandschap in stilte een goed moment om te ontspannen.
Route:
Neem het pad dat in noord-oostelijke richting vanaf de viersprong vertrekt. (Dit is het pad met links van het pad bos, en rechts van het pad heide met bomen erop.)
Loop door tot het einde van de houtwal met eiken links van het pad.
Einde Houtwal
De oude wegen worden ook nog steeds begrenst door boomsingels. Deze houtwal met eiken is vanuit de lucht zeer goed te herkennen. Kijk maar eens op Google Earth naar dit gebeid. Je zult het wegenpatroon kunnen herkennen aan de bomenrijen.
Route:
Loop door tot op een splitsing met een pad van links. Over dit pad van links loopt de rode wandelroute.
Houtwal van Vliegdennen
Als het stuivende zand niet meer in bedwang kan worden gehouden, en landbouwgronden onder het zand verdwijnen, dan moet de mens ingrijpen. In eerste instantie werden schermen van jonge zwarte dennen, ook wel vliegdennen genoemd, gepoot.
Dit lijkt zo'n uitgegroeid windscherm.
De dennen zijn al ongeveer 80 jaar oud.
Route:
Neem het pad in noordoostelijke richting. (Dit is met het pad waar de rode wandelroute uitkomt aan je linker hand.)
Loop door tot je rechts naast het pad een vochtige plek met pitrus ziet liggen.
Vochtige plek met Pitrus
Hier lijkt het zo droog, zeker als je hier op een mooi zomerdag wandelt. Toch komt er hier op verschillende plekke regenwater aan de oppervlakte. Een kleine ondoorlatende laag zorgt dat het regenwater vanuit het omliggende gebied zich hier verzameld en een drinkplek voor de dieren wordt.
Ook aan de planten die er groeien, kun je zien dat de bodem vochtig is. Er groeit massaal Pitrus (Juncus effusus). Splits je de stengel voorzichtig in tweeën, dan kun je met je duim de witte pit, het merg, eruit halen. Dit merg werd al door de Romeinen in hun olielampjes als pit gebruikt.
Route:
Loop door het pad op een splitsing van paden uitkomt die bestaat uit twee splitsingen: eerst een pad van rechts en kort daarna een pad van links.
Kruising in het Deelerwoud
kruispunten zijn splitsingen van route trajecten. Met onze routeplanner kun je ook zelf vanaf hier een route samenstellen. Deze heeft dezelfde interactiviteit dan de route die je nu gebruikt.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het pad in noordwestelijke richting.
Loop door tot je in de bosrand op een splitsing van paden uitkomt.
Ruisende vliegdennen
Op de uitgestrekte zandverstuivingen van de Veluwe werden in de negentiende eeuw massaal dennen aangeplant om het zand vast te leggen. En dat is heel goed gelukt. Hier op dit knooppunt staan prachtige grote oude exemplaren van deze grove den. Ze heten ook wel vliegden, omdat het zaad in de zomer door de wind wordt verspreid, overal in de open vlakte gemakkelijk kiemt. Als de heidevelden begrensd door deze dennen, niet meer begraast worden, groeien ze binnen enkele jaren dicht met deze dennen.
Op een warme zomerdag regent het zaadjes uit de open knappende dennenkegels. Een verschijnsel om eens stil bij te staan.
Route:
Neem vanaf de splitsing het pad het bos in. (Dit is de rode wandeling tegen de looprichting in.)
Loop een flink stuk door tot je links van het pad een bankje ziet staan.
Bankje in het rustgebied
Vlak naast het pad met uitzicht op het rustgebied voor het groot wild staat dit bankje. Een mooi moment om even uit te rusten van de wandeling. Wie weet zie je wel herten of ander wild voorbij komen.
Route:
Volg het pad met een knik naar links.
Loop een klein eindje door tot je links van het pad een beuk ziet staan.
Beuk
Vlak naast het pad staat deze mooi uitgegroeide beuk. Als een van de weinige beuken hier boven op de Veluwe weet dit exemplaar zich te handhaven. Beuken vragen om een rijkere bodem dan hier de arme zandgronden, waar de eiken en ook de Berk zich beter thuis voelt.
Route:
Loop door tot je op een splitsing van paden uitkomt.
Markering oude wegen
Ook hier vind je een restant van een eikenlaan met Amerikaanse eiken langs de Hoog Deelenseweg. Er staan nog enkele prachtig uitgegroeide exemplaren.
Wegen hier in het Deelerwoud worden vaak door eiken gemarkeerd. Bij een rondvlucht vanaf het Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet kun je in de herfst dit oude wegenpatroon, dat overeenkomt met de middeleeuwse kaarten van Geelkerkcken (1585 - 1656) zelf nog steeds zien.
De kaarten zijn in het Gelders Archief.
Route:
Neem vanaf de Y-splitsing het pad in noordelijke richting. (Dit is richting een hekwerk.)
Loop door tot je bij het hekwerk bent.
Opdeling Deelerwoud
Slechts een deel van het Deelerwoud is in handen van Natuurmonumenten en voor het publiek toegankelijk. Hier gaat de Hoog Deelense weg het gesloten gebied in. Het deel rondom het huis Hoog Deelen, achter het hek, is niet toegankelijk voor het publiek. Er staat een hek omheen en bronnen op internet vermelden dat het terrein gebruikt wordt als herten-farm.
Route:
Sla bij het hekwerk links af en volg het pad een eind door het bos tot je vlak voor het einde van het pad op een open plek uitkomt.
Rustgebied voor het wild
Rustgebied voor het wild. Op deze plek stond vroeger het hek van het Deelerwoud. Sinds er een wildwissel met Nationaal Park de Hoge Veluwe is gemaakt, is het hek weggehaald. Dieren kunnen nu vanuit het rustgebied de weg naar Hoenderloo oversteken en het Nationaal Park de Hoge Veluwe binnengaan. Op deze wijze worden de leefgebieden van de grotere zoogdieren vergroot.
Route:
Loop verder en sla op de T-splitsing rechts af. Loop door tot je op een splitsing met een pad van links uitkomt.
Knooppunt de Bruine Berg
Knooppunten in onze routes zijn nodig om trajectstukken aan elkaar te knopen. Op die wijze is het mogelijk met de routeplanner een eigen wandeling samen te stellen.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het pad in noordelijke richting. (Dit is het pad tegenover het pad waarnaar het rode pijltje wijst.)
Loop ongeveer een kilometer door tot je bij een bocht in het pad naar links uitkomt.
Sla links af en loop door tot het punt waar het pad weer een bocht naar links maakt.
Uitzichtpunt Zandfles
Als je door de mazen van het hek kijkt over het landbouwperceel heen kun je de heide van het Nationaal Park de Hoge Veluwe zien liggen. Loop je een klein stukje verder over het pad dan kun je het meertje de "Zandfles" op de heide van de Hoge Veluwe zien liggen. Hier liggen binnen het raster van het Park meerdere veenplassen, waar je in de herfst vaak trekvogels ziet uitrusten.
Route:
Volg het pad met de bocht naar links mee en loop door tot je in een eiken hakhout bos staat.
Hakhout van Amerikaanse eiken
Het bos met Amerikaanse eiken is enige jaren geleden omgehakt. De achtergebleven stronken zijn opnieuw uitgelopen. Zo is een dicht stuk hakhout van Amerikaanse eiken ontstaan.
Het was omstreeks 1970 mode deze jonge scheuten van de Amerikaanse Eik met prachtige rode bladeren in de herfst te oogsten. Deze takken werden gebruikt om boeketten herfstasters te verfraaien.
Route:
Loop verder tot je op een T-splitsing uitkomt.
Op de T-splitsing rechts afslaan.
Op de splitsing met een pad van links, dan links afslaan.
Loop door tot er coniferen in het bos staan.
Coniferenbos
Aan beide kanten van het pad staan volwassen coniferen in het bos. Deze bomen bloeien in het voorjaar en dragen in de herfst zaden. Deze zaden vallen op de grond en kiemen hier in de arme zandgrond. Daarom zie je hier veel jonge Chamaecyparis lawsoniana, de Californische Cypres als jonge boompjes staan.
Deze tuinplanten komen oorspronkelijk uit Amerika nabij Oregon. Ze worden veel gekweekt als afscherming van tuinen, omdat ze redelijk goed te snoeien zijn.
Route:
Loop door tot je op een kruising van paden uitkomt en de rode wandelroute tegenkomt.
Tuinplant/conifeer in het bos
Bij dit knooppunt staat een conifeer in het bos. Coniferen zijn exotische planten. Ze werden in de jaren '70 veel gebruikt in heggen als afscheiding van tuinen. Ze komen van nature niet voor in de Nederlandse bossen. Verderop staan er nog meer. Het lijkt erop dat er ooit oude volwassen coniferen hebben gestaan die gezorgd hebben voor veel kiemplanten.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het pad in zuidelijke richting. (Dit is de rode wandeling tegen de richting van de route in.)
Loop door tot je rechts van het pad een open vlakte ziet liggen.
Kijk rechts schuin naar achteren om het wildwissel te zien liggen.
Wildwissel
Om de versnippering van de natuur tegen te gaan en het leefgebied van de edelherten, damherten en reeën uit te breiden is het Deelerwoud verbonden met de Hoge Veluwe. Op veel plaatsen zijn zogenaamde ecoducten aangelegd. Op minder drukke plaatsen zoals hier, zijn wildwissels aangelegd. Op deze gelijkvloerse kruisingen passeren de auto's met gepaste snelheid. Aan de overkant is het hek van het Nationaal Park de Hoge Veluwe verlaagd, zodat herten kunnen passeren. Wilde zwijnen hebben geen vrije toegang tot de Hoge Veluwe en de moeflons mogen er niet uit. De migratie van de herten wordt in de gaten gehouden met camera's, zodat duidelijk wordt hoeveel gebruik ze maken van deze nieuwe mogelijkheid.
Route:
Loop door over het pad langs de bosrand tot je links van het pad een bankje ziet staan.
Bankje
Langs het pad verscholen in de bosrand staat een bankje met een mooi uitzicht over de lagergelegen delen van het Deelerwoud, het eerste stuk van Nationaal Park de Hoge Veluwe en het onlangs vergrote heidegebied. Een mooi punt om even bij te komen van de wandeling en te wachten op eventuele herten die via het wildwissel overgestoken zijn. Aan de sporen op het pad is te zien dat ze regelmatig voorbij komen.
Route:
Loop verder en sla links af op en splitsing.
Blijf het pad langs de bosrand volgen tot je rechts een mooi uitzicht over de omgeving hebt.
Vergezicht
Vanaf het pad heb je bij mooi weer een prachtig vergezicht richting het Nationaal Park de Hoge Veluwe dat een stuk lager ligt. Je kunt het heidegebied het Deelense Veld aan de horizon zien liggen. Als je loopt langs dit pad heb je een goed beeld van hoe de Veluwe er vanaf de Middeleeuwen heeft uitgezien: onbevolkt en met grote heidevelden.
Route:
Loop door tot je op een splitsing van paden uitkomt.
Sla rechts af en steek de kapvlakte over.
Loop door tot het pad een bocht naar links maakt.
Uitzichtpunt
Als het hek open staat, is het de moeite waard er even doorheen te lopen en te genieten van het uitzicht over de landbouw-enclave Deelen.
De Kop van Deelen, waar je over uitkijkt, is een oud landbouwgebied. De meeste bebouwing die je nu ziet is in het begin de Tweede Wereld Oorlog door de Duitsers gebouwd. Legeringsgebouwen voor manschappen, onderhoudspersoneel en piloten werden gebouwd in de vorm van boerderijen en op een natuurlijke wijze ingepast in het landschap, zodat het complex zo min mogelijk aandacht zou trekken bij eventuele verkenningsvluchten van de Britten.
Route:
Loop door tot je rechts van het pad een aarden wal aan de rand van het bos ziet liggen.
Oude houtwal / wildwal
Houtwallen zijn ontstaan doordat men stronken van de akkers aan de rand daarvan opstapelde als een eerste wildkering. De akkers waren dus op den duur door wallen omgeven. Doornige struiken als meidoorn en sleedoorn, die vaak op deze houtwallen groeiden zijn ook het middeleeuwser prikkeldraad.
Op deze houtwal staat ook een meerstammige berk. Het lijkt een groepje bomen van dezelfde soort. Maar waarschijnlijk groeien al deze bomen op een zelfde stam. Zoiets is een gewoon beeld bij eiken. In eikenhakhout vind je hetzelfde beeld veel vaker.
Route:
Loop verder tot je midden op de kapvlakte staat.
Boomstronken op akkers
Bij het kappen van dit bos liet men hier de boomstronken gewoon zitten. Dit beeld met stronken was normaal bij akkers voor de landbouw tot ongeveer het jaar 1000. Tot die tijd werd er voor de landbouw steeds een stuk bos gekapt en gebruikt als akker. De akkers werden bewerkt tot de grond uitgeput was. Daarna werd er telkens opnieuw een stuk bos gekapt.
Na het jaar 1000 kwam hierin een grote verandering. Er werd bemest en men paste het drieslag stelsel toe (wisseling van gewassen, afgewisseld met braak liggen). De opbrengst was zo aanzienlijk groter. Pas toen loonde het ook de moeite boomstronken uit de akkers te verwijderen. Kloosterorde gaven hierin het goede voorbeeld. Tot die tijd ploegden de boeren gewoon tussen de halfvergane boomstronken door, zoals soms te zien is op vroeg middeleeuwse afbeeldingen.
Overeenkomst met deze beelden kwam bij mij op bij het zien van deze plek.
Route:
Loop verder tot je op een kruising uitkomt.
Knooppunt
Het routenetwerk Groenendaal en Deelen is opgebouwd uit vele routestukken. Om meerdere rondwandelingen te kunnen aanbieden, zijn er vele knooppunten nodig om de routestukken aan elkaar te knopen.
Dit is zo'n knooppunt van routestukken. Ook de routebeschrijvingen worden in twee richtingen beschreven. Mocht het hier en daar voor je nog wat onduidelijk zijn, wil je ons dit meedelen, dan kunnen wij dat per ommegaande verbeteren.
Route:
Neem het pad in zuidelijke richting. (Dit is de rode wandeling tegen de richting in.)
Loop door tot je rechts van het pad een laantje van Amerikaanse eiken ziet staan.
Laantje met eiken
Hier in het Deelerwoud staat een prachtig laantje met Amerikaanse eiken. In het voorjaar heeft de laan frisse groene blaadjes. In de zomer zorgt die voor schaduw en koelte. In de herfst kleuren de bladeren prachtig geel of rood als er nachtvorst is geweest.
Deze wisseling van de seizoenen maakt het wandelen in de natuur in elk seizoen boeiend, als je er eens op attent gemaakt bent. Onze online routenetwerken proberen met een wisseling van foto's eveneens de seizoenen te volgen.
Route:
Loop door tot je aan je rechter hand een huis in het bos ziet staan.
Jachthuis Deelerwoud
In 1915 liet de heer Lebret een houten prefab jachthuis bouwen in het Deelerwoud. Het huis werd als bouwpakket aangeleverd en geplaatst op een gemetselde bakstenen voet. Veel van het interieur is nog in oorspronkelijke staat. Het jachthuis is sinds 1945 in gebruik als woning.
Het jachthuis is een rijksmonument omdat het een goed beeld geeft van een jachthuis uit de periode rond 1900.
Route:
Loop door tot je uitkomt op een veelsprong van wegen met een bankje erop.
Bankje met uitzicht
Hoewel het gebied een groot open middenterrein heeft en de wandeling langs de randen steeds de lange rechte paden volgt, is het genieten van de heidelandschap in stilte een goed moment om te ontspannen.
Route:
Neem het rechtse van de lange rechte paden die over de heide lopen.
Loop door tot je op een splitsing met een pad van rechts uitkomt.
Oude Brinkhorsterweg
Ondanks het feit dat de wegens hier niet verhard zijn, zijn ze goed begaanbaar. De wegen in het Deelerwoud zijn al op oude kaarten van Nicolaes van Geelkercken (ca. 1585 - 1656) te vinden.
Hij was een heel bekende Gelders landmeter en cartograaf, die in de 17e eeuw in dienst was van de Gelderse overheid. Van hem zijn er nog veel kaarten te bekijken in het Geldersch Archief.
Deze oude wegen vormen al die jaren de verbindingen tussen gehuchten, die door wagens, paarden en vooral door voetgangers werden gebruikt. Hier sta je op die middeleeuwse weg van Groenendaal naar de Kop van Deelen.
Route:
Neem vanaf de Brinkhorsterweg het pad dat het bos inloopt.
Loop verder langs de rand van het heideveld tot het pad op de hoek van het heideveld een bocht maakt.
Rustgebied voor dieren
In het Deelerwoud zijn bepaalde stukken niet toegankelijk voor wandelaars. Het zijn de rustgebied voor herkauwers, als herten en reeën. Zij hebben geen enzymen, die plantenresten kunnen afbreken; ze gebruiken voor dit doel bacteriën, die het afbreken van die plantenresten tijdens de spijsvertering wel voor elkaar krijgen. De dieren krijgen die bacteriën binnen door het eten van aarde.
Bij het herkauwen vindt eerst een gistingsproces plaats. Het voedsel komt vanuit de slokdarm in de pens van het dier, de eerste van de vier magen waar het voedsel doorheen moet. Als het voedsel door de bacteriën in de pens de juiste consistentie heeft, komt het de volgende maagkamer in en wordt daar tot een soort bal gekneed. Hierna braakt het dier de bal op, die dan in de bek wordt fijngemalen en vermengd met speekselenzymen. Dit proces heet herkauwen.
Na het kauwen gaat de spijsbal door naar de derde maag, die de bal verder kneedt. Hier gaat het bijna afgebroken voedsel over in de vierde en eigenlijke maag, de lebmaag, een zure omgeving die bacteriën doodt. Het dier neemt hier de eiwitten op die de bacteriën tijdens dit proces hebben aangemaakt.
Route:
Loop na de bocht nog een stukje langs de rand van het heideveld tot je de vergraste heide goed kunt zien.
Vergraste Heide
Hoewel op de kaart dit stuk nog aangegeven staat als een grote vlakte paarse heide, is hier de heide sterk vergrast.
Vergrassing is een verschijnsel waarbij in voormalige heidevelden enkele dominante grassoorten de heide verdringen. Oorzaak van vergrassing is vermesting ofwel depositie van meststoffen.
Droge heide zoals hier vergrast met de bochtige smele. Op de nattere plekken vind je de dichte pollen pijpenstrootje.
Route:
Loop verder langs de rand van het heideveld tot je links van het pad een doorzicht hebt op een grasstrook, de start en landingsbaan van Zweefvliegveld Terlet.
Zweefvliegveld Terlet
Hiernaast ligt het Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet. Er vliegen verschillende clubs. Als je wilt kun je ook een vlucht boeken.
Zweefvliegtuigen worden in het seizoen regelmatig met de lier opgetrokken tot ongeveer 300 meter. Daarna wordt je door de thermiek in de lucht gehouden. Je begint dan aan een langzame daling.
Het kabel van de lier komt met een parachute naar beneden.
Het luchtvaartterrein mag niet betreden worden.
Route:
Loop een eindje verder over het pad langs de rand van de heide tot je rechts naast het pad een afgegraasde boom ziet staan.
Begraasde Boom
Een merkwaardige boom, die aan de onderzijde zo mooi vlak is. Hoe zou dat komen?
Kun jij nu bedenken hoe ver de edelherten de kop kunnen strekken om bij de frisse jonge blaadjes van de eiken te komen?
Als je een boom ziet, die aan de onderzijde zo prachtig glad geschoren is, weet je dat er heel wat grazers in het gebied aanwezig zijn. Je kunt ook een schatting maken, hoe groot ze zullen zijn.
Route:
Loop verder tot je in de bocht van het pad, links naast het pad een bankje ziet staan.
Bankje met uitzicht
In het Deelerwoud staan maar een paar bankjes om uit te rusten en van het uitzicht te genieten. Maak er dus maar gebruik van.
Route:
Loop verder over het pad naar de andere kant van het dal.
IJstijd droogdal
Een deel van de hoogteverschillen in het terrein zijn ontstaan doordat smeltwater van de gletsjers en de gebieden met een bevroren bodem, bovengronds werden afgevoerd richting de Rijn.
Deze verlaging in het landschap is wat de geologen een ijstijd dal noemen.
Omdat in het dal er geen water meer stroomt, wordt dit een droogdal genoemd. Mensen uit de prehistorie woonden bij voorkeur op deze plekken. Je kunt hier dus ook prehistorische bodemvondsten verwachten.
Route:
Loop verder over het pad, tot je rechts naast het pad de oude heidestruiken ziet staan.
Oude heide
Op de foto zie je een oude uit elkaar gevallen heidestruik. Zoals je kunt zien in het veld, verjongt de heide zich niet, als de oude planten dood gaan.
Je moet dus als mens ingrijpen in de natuur om de heidevelden te behouden. Tijdens deze wandelingen zie je drie soorten ingrepen: maaien, plaggen en intensief begrazen door schapen.
Heidevelden zijn dus door mensen sinds de prehistorie al in stand gehouden. Ze zijn kenmerkend voor deze arme zandgronden.
Route:
Loop door tot waar het pad een bocht maakt.
Bosrand
Bosrand met doorzicht naar de weilanden van de Kop van Deelen.
De Kop van Deelen is een hoog zandduin, dat deel uit maakt van de Schaarsbergse zandrug. Al sinds de Middeleeuwen is hier een agrarische gemeenschap van meerdere boerderijen gevestigd.
Ondanks het feit dat de Duitser op de Kop van Deelen diverse huizen/bunkers in de vorm van boerderijen hebben bijgebouwd, hebben zij deze met in acht neming van de oude wegenpatronen in het landschap geplaatst.
Nu is er een dependance de Hoenderloogroep op de Kop van Deelen geplaatst. Jongeren met een heftig verleden worden er in een prikkelarme omgeving op deelname aan de maatschappij voorbereid.
Route:
Volg het pad verder over de heide, de bosrand in, tot je op een T-splitsing van bospaden uitkomt.
Grote Heide
Vanaf dit punt loopt er een wandelpad verder over de Grote Heide van natuurgebied Deelerwoud, een prachtig open heidegebied, waar je in de zomer nog de veldleeuweriken kunt horen zingen.
Route:
Neem vanaf de splitsing van paden het pad in zuidelijke richting. (Dit is het pad dat langs het hek loopt.)
Loop een klein eindje door tot je een hek rechts naast het pad ziet staan.
Hek Duits Deelen
Dit zijn de oorspronkelijke palen van het hekwerk van de voormalige Duitse Fliegerhorst Deelen.
Direct na de inval van de Duitser in mei 1940 begon de bezetter met de aanleg van een vliegveld: Fliegerhorst Deelen, groter dan het huidige Schiphol. Dit vliegveld, waar hier op de Kop van Deelen het verkeersleiding centrum was gevestigd, speelde een heel belangrijke rol in de luchtoorlog, die zich vier jaar lang boven Nederland in de Tweede wereldoorlog heeft afgespeeld. Kenmerkend was de camouflage van het vliegveld.
Route:
Loop door tot zowel het hek als het pad een knik maken en het hek het pad weer verlaat.
Bunker Vliegveld Deelen
Achter het hek vind je verscholen in het bos een bunker. Onduidelijk is of deze door de Duitsers is aangelegd. De bunker heeft in elk geval ook tijdens de koude oorlog dienst gedaan. Tegenwoordig is het een onderkomen voor vleermuizen.
Meer interessante informatie, kun je krijgen in het Museum "Vliegbasis Deelen", aan de overzijde van de parkeerplaats, een bezoek meer dan waard.
Route:
Loop verder over het pad, het hek door tot je op een parkeerplaats staat.
Parkeerplaats Deelerwoud
Deze parkeerplaats bij het Deelerwoud met plaats voor een dertigtal auto's is een goede plek om te voet of met de fiets van hieruit kennis te maken het Deelerwoud.
Heel groen Nederland deed in 1967 mee aan de actie Behoud het Deelerwoud. In 1967 wilde de eigenaar het gebied verkopen. Door de actie Behoud het Deelerwoud heeft Natuurmonumenten een deel van het gebied kunnen kopen. Daardoor werden gedeeltelijke bebouwing en snipperverkaveling voorkomen.
